კარავი

კარავი, პარლამენტის მსგავსი დაწესებულება, რომლის დაარსებაც მოსთხოვა ყუთლუ-არსლანის პოლიტიკურმა დასმა სა­ქარ­თველოს მეფე თამარს. „კ." უნდა დაედგათ ისანში, მეფის სასახლის მახლობლად და უნდა მისცემოდა საკანონმდებლო უფლებები. სავარაუდოდ, მასში მსხვილ ფეოდალებთან ერთად მონაწილეობა უნდა მიეღოთ ქალაქის ზედაფენის წარმომადგენლებსაც. მის წევრებს უნდა გადაეწყვიტათ ქვეყნის ყველა მნიშვ­ნე­ლო­ვანი საკითხი: „მიცემისა და მოღებისა", „წყალობისა და შერისხვისანი" (სხვა­და­სხვა თანამდებობის წყალობა და ჩამორთმევა, საჭიროების შემთხვევაში – დამნაშავე თანამდებობის პირთა დასჯა, ე. ი. უზენაესი მართლმსაჯულების უფლება). სა­ქართვ. მეფე არც „კ-ის" მუშაობაში იღებდა მო­ნა­წი­ლე­ობას და არც საქმის განხილვაში უნდა ჩარეულიყო. მას მხო­ლოდ „კ-ში" გადაწყვეტილი („განგებული") საკითხის სისრულეში მოყვანა („სრულექმნა") ევალებოდა. ამგვარად, ყუთლუარსლანის დასის მიერ წამოყენებული პროგრამა მეფეს მხო­ლოდ აღმასრ. უფლებებს უტოვებდა. „კ." არსებითად განსხვავებული იქნებოდა „დარბაზისგან", რადგან იგი უნდა ყოფილიყო არა სათათბირო და ერთჯერადი ორგანო, არამედ მუდმივი დაწესებულება ჩამოყალიბებული საკანონმდებლო უფლებებით.

ყუთლუ-არსლანის პოლიტ. დასის გამოსვლა მარცხით დამთავრდა და „კ-ის" დაარსების იდეაც ვერ განხორციელდა. ყუთლუ-არსლანის დასის გამოსვლა და პროგრამა ნათლად გვიჩვენებს, თუ განვითარების რა მაღალ დონეზე იდგა ­ქართვ. საზოგადოებრიობა, რ-იც ჯერ კიდევ XII ს-ში მოითხოვდა სა­ხელმწ. წესწყობილების შეცვლას და ე. წ. კონსტიტუციური მონარქიის შექმნას. არის მოსაზრება (ნ. ბერძენი­შვი­ლი), რომ ყუთლუ-არსლანის პოლიტ. პროგრამა იყო შემდგომი განვითარება იმ საუკუნოვანი ბრძოლისა, რ-საც ფეოდალური ოპოზიცია ეწეოდა მეფის თვითმპყრობელური მიდრეკილების წინააღმდეგ.

წყარო: ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი, წგ.: ქარ­თლის ცხოვრება, მთ. რედ. რ. მეტრეველი, თბ., 2008.

ლიტ.: ბ ე რ ძ ე ნ ი ­შ ვ ი ­ლ ი  ნ., შინაკლასობრივი ბრძო­ლა სა­ქარ­თვე­ლო­ში XII ს. 80-იან წლებში, წგ.: სა­ქართვე­ლოს ისტორიის საკითხები, წგ. 7, თბ., 1974; მ ე ტ რ ე ვ ე ლ ი  რ., შინაკლასობრივი ბრძო­ლა ფეოდალურ სა­ქართვე­ლო­ში (XII ს.), თბ., 1973; მ ი ს ი ვ ე, დავით IV აღმაშენებელი, მეფე თამარი, თბ., 2002; ჯ ა ვ ა ხ ი ­შ ვ ი ­ლ ი  ივ., ქართული სამართლის ისტორია, წგ. 2, ნაკვ. 2, ტფ., 1929.

რ. მეტრეველი