თალთების არქეოლოგიური ძეგლები

თალთების არქეოლოგიური ძეგლები, სხვა­და­სხვა დროის (ძვ. წ. III ათასწლ. და ახ. წ. I–IV სს.) ნამოსახლარი და სამაროვანი სოფ. არანისის აღმოსავლეთით, მდ. არაგვის მარჯვენა ნაპირზე, თიხის კარიერის ტერიტორიაზე (დუშეთის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი). 1981 გათხარა ისტ., არქეოლ. და ეთნოგრ. ინ-ტის არქეოლ. კვლევის ცენტრის ჟინვალის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ (ხელმძღვ. რ. რამი­შვი­ლი). 2–2,5 მ სიღრმეზე გამოვლინდა ადრებრინჯაოს ხანის (ძვ. წ. III ათასწლ.) ნამოსახლარის ნაშთე­ბი. ქვედა, შავმიწანი­ადაგიან ფე­ნაში მრავლად იყო თიხის ჭურჭლის ნატეხები და ნავისებრი ხელსაფქვავის ფრაგმენტები; ზედა ფენა შეიცავდა I–II სს. ნამოსახლარის ნაშთებს. გაითხარა 1 ოთახი (ფართ. დაახლ. 12 მ²), რ-ის კედლები ნაგები იყო რიყის ქვის საძირკველზე ამოყვანილი ალიზის ბლოკებით. გამაგრებული ყოფილა ხის მსხვი­ლი სარებით, რ-იც ხანძრის შედეგად დაიწვა. ნამოსახლარზე აღმოჩნდა 11 ქვევრი, თიხის ჭურჭლისა და გვერდებაკეცილი კრამიტის ნატეხები, ორმოები, რ-ებშიც საოჯახო ნარჩენები იყო. გაითხა­რა მცირე ჯგუფებად სხვა­და­სხვა დონეზე (0,4–1,4 მ) განლაგებული 20 სამარხი (18 ორმოსამარხი, 1 ქვევრის ნატეხებით გადახურული ორმოსამარხი, 1 ქვევრსამარხი). ქვედა დონის სამარხებში (I–II სს.) მიცვალებულები ესვენენ მკვეთრად მოხრილი კიდურებით, ­მარჯვ. ან ­მარცხ. გვერდზე, თავით ჩრდ.-დას-კენ. ჩატანებული ჰქონდათ წითლად ანგობირებული თიხის ხელადები, ჯამები. ზედა დონის სამარხებში (III–IV სს.) მიცვალებულთა ჩონჩხები ისე მკვეთრად არ იყო მოხრილი, თავი უმეტესად დას-კენ ჰქონდათ. ერთ შემთხვევაში მიცვალებული ზურგზე იწვა, მხოლოდ ფეხები ჰქონდა მოხრილი. ჩატანებული ჰქონდათ თიხის ხელადები, სასმისები, ბრინჯაოს სამაჯურები, ბეჭდები, საყურეები, აბზინდები და სხვ.

მასალა ინახება დუშეთის არქეოლ. საცავში.

ლიტ.: Р а м и ш в и л и  Р. М., Д ж о р б е н а д з е  В. А., Г л о н т и  М. Г. и др., Работы Жинвальской археологической экспедиции, კრ.: Полевые археологические исследования в 1981 году, Тб., 1984.

ც. რობაქიძე