კავალერიძე ივანე პეტრეს ძე

კავალერიძე ივანე პეტრეს ძე (14. IV. 1887, სოფ. ნოვოპეტროვკა, უკრაინა, – 3. XII. 1978, კიევი), მოქანდაკე, მხა­ტვა­რი, კინოსა და თეატრის რეჟისორი, სცენარისტი. უკრაინის სახ. არტისტი (1969).

სწავლობდა კიევის სამხატვრო სასწავლებელში (1907– 09), პეტერბურგის სამ­ხატვრო აკადემიაში (1909–10), პარიზში, მოქანდაკე ნ. არონსონის სახელოსნოში (1911).

როგორც მოქანდაკე და მხა­ტვა­რი 1911–15 მუ­შა­ობ­და ფირმა „ტიმანი და რეინგარდტის“ მოსკოვის განყ-ბაში ი. პროტაზანოვისა და ვ. გარდინის „რუსული ოქროს სერიის“ ფილმების მხატვარ-დეკორატორად. იყო უკ­რაინის დრამის თეატრის რეჟისორი (1918–21), ხარკოვის ქანდა­კე­ბის სახელოსნოს სამხატვრო ხელმძღვა­ნელი (1924–28). საკუთარი სცენარებით გადაიღო კინოფილმები: „ღვარცოფი“ (1929), „პერეკოპი“ (1930), „შტურმის ღამეები“ (1931), „კოლიივშჩინა“ (1933), „პრომეთე“ (1935), რ-ებიც კინოს ისტორიაში მიჩნეულია ავანგარდულ ექსპერიმენტად („ანტიისტორიზმის“ ბრალდებით ეს ფილმები დიდი ხნის განმავლობაში აკრძალული იყო).

კ-მ დიდი წვლილი შეიტანა უკრაინული დრამატული და საოპერო კლასიკის ეკრანიზაციის საქმეში [ფილმი-ოპერები: „ნატალკა პოლტავკა“ (1936), „ზაპოროჟიელი დუნაის გაღმა“ (1937) და სხვ.]. მან ერთ-ერთმა პირველმა გამოიყენა მსახიობის გამოსახულებაზე პროფესიონალი საოპერო მომღერლის ხმის დადების ხერხი, რ-იც შემდეგ ფართოდ გავრცელდა მსოფლიო კინოხელოვნებაში. იყო მრავალი მონუმენტური ძეგლისა და სკულპტურული კომპოზიციის ავტორი. 1987 იუნესკოს ეგიდით აღი­ნიშნა კ-ის დაბადების 100 წლის იუბილე.

მ. კერესელიძე