კავთურის ხეობა

კავთურის ხეობა, ხეობა შიდა ქართლში, კასპის მუნიციპალიტეტში. ხეობის სიგრ­ძე დაახლ. 15–20 კმ. მისი მეშვეობით შიდა ქართლი უმოკლესი გზებით უკავშირდება ქვემო ქართლსა და თრიალეთს. კ. ხ. ძველთაგანვე მჭიდროდ იყო დასახლებული, რასაც ადასტურებს მრავლად შემორჩენილი ნასახლარი და ხუროთმოძღვრების კავთისხევის კატაულას წმინდა გი­ორგის ეკლესია. VII– IX სს. კავთისხევის ლომისის ეკლესია (მარცხნივ - XIX ს., მარჯვნივ - ადრინდელი ფეოდალური ხანისა).  მათგან აღსანიშნავია იდლეთის ნათლისმცემლის ეკლესია, ქვათახევი, მაღალაანთ ეკლესია და მაღალაანთ კოშკები სოფ. წინარეხთან. შემორჩენილია აგრეთვე ციხე-კოშკები, სამლოცველოები, აკლდამები, სამაროვნები და ნამოსახლარები (ციხე-გორა).

ხეობა მრავალჯერაა დარბეული მტრის მიერ, განსაკუთრებით თემურ-ლენგის ლაშქრობების დროს. ლეკთა განუწყვეტელი თარეშით შეწუხებული და ფიზიკური განადგურების წინაშე მდგარი კავთისხეველები მეფე ერეკ­ლე II-მ კა­ხეთ­ში – სოფ. ნაფარეულსა და კურდღელაურში გადაასახლა იმ პირობით, რომ ლეკიანობის ალაგმვის შემდგომ ისინი უკან დაბრუნდებოდნენ. განადგურებული კ. ხ-ის შემდეგი მოშენება-დასახლება XIX ს. II ნახევრიდან დაიწყო. აქ ჩამოსახლდნენ მთიულები, აგრეთვე სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა­და­სხვა კუთხის მცხოვრებნი.

ლიტ.: მ ა კ ა ლ ა თ ი ა  ს., კავთურის ხეობა, თბ., 1960; სა­ქარ­თვე­ლოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, [ტ.] 5, თბ., 1990; ჯ ო რ ბ ე ნ ა ძ ე  ბ., აკლდამა სოფ. კავთისხევში, «ძეგლის მეგობარი», 1970, № 23.

თ. გერსამია