კავკასიის ანთროპოლოგიური ტიპები

კავკასიის ანთროპოლოგიური ტიპები, კავკასიის მოსახლეობა­ში გავრცელებული ანთროპო­ლო­გიური ტიპები. კავკასიის მოსახ­ლეობა გამოირჩევა მკვეთ­რად გა­მოხატული ევროპეოიდული რა­სის ნიშნებით და ძირითადად ხასიათდება მუქი თმით, მუქი ან შერეული თვალის ფერით, წინ მკვეთრად წაზიდული, გამოდრეკილი ცხვირის ზურგით და ოდნავ დაშვებული ცხვირის ფუ­ძით, მძლავრად განვითარებული მესამეული თმოვანი საფარველით.

მონღოლოიდური ნიშნები კავკა­სიაში აღენიშნებათ მხო­ლოდ ნოღაელებს და თურქმენებს.

კავკასიელები ყველა ანთროპოლ. კლასიფიკაციის მიხედვით ევროპეოიდების სამხრეთულ შტოს, ანუ ინდოხმელთაშუაზღვისპირულ დიდ რასას მიეკუთვნებიან, თუმცა დღემდე არ არსებობს კავკასიის ხალხთა ერთიანი კლასიფიკაცია. განსხვავება უკვე დიდი სამხრეთევროპეოიდული რასის დასახელებიდან იწყება. ნ. ჩებოქსაროვი და მ. აბდუშელი­შვი­ლი სამხრეთევროპეოიდულ დიდ რასას ინდოხმელთაშუა­ზღვისპირულს უწოდებენ, ხოლო ვ. როგინსკი და მ. ლევინი მას უფრო დაბალ კა­ტეგორიად, ანუ მცირე რასად განი­ხილავდნენ.

შემდეგი განსხვავება უკვე სამხრეთული შტოს მცირე რასებად დაყოფისას ვლინდება. ვ. ბუნაკი სამხრეთული შტოს შემადგენლობაში ხმელთაშუა­ზღვისპირულ და პამირულ-ალპურ რასებს განიხილავს; მ. აბდუშელი­შვი­ლის თანახმად, კავკასიის მოსახლეობა წინააზიური, ხმელთაშუაზღვისპირულ-ბალკანური, ინდოპამირული რასის კავკასიური ნაირსახეობით არის წარმოდგენილი; ნ. ჩებოქსაროვის მიხედვით კი ინდო-პამირული, წინააზიური, ხმელთაშუაზღვისპირული და ორი კონტაქტური–ატლანტურ-შავი­ზღვისპირული და სამხრეთინდური მცირე რასებია გავრცელებული. რაც შეეხება კავკა­სიაში გავრცელებულ ანთროპოლ. ტიპებს, მ. აბდუშელი­შვი­ლის თანახმად ესენია: კოლ­ხური, იბერიული, კავ­კა­სი­ო­ნის, ადიღური, კასპიური, წინააზიური (ასირიოიდული და არმენოიდული).

435 ამ რასებს შორის განსხვავება აღინიშნება სხეულის სიმაღლის, თმოვანი საფარველის განვითარების, ცხვირის ზურგის გამოდრეკილი ფორმების პროცენტის მიხედვით, რ-ებიც უფრო მეტად – ინდო­ხმელთაშუა­ზღვისპირელ დიდ რასას, მცირედ – წინააზიური რასის წარმომადგენლებს ახასიათებთ.

ლიტ.: А б д у ш е л и ш в и л и  М. Г., Антропология древнего и современного населения Грузии, Тб., 1964; Р о г и н с к и й  Я.Я., Л е в и н  М.Г., Антропология, М., 1978; Ч е б о к с а р о в  Н.Н., Основные принципы антропологических классификаций, წგ.: Происхождение человека и древнее расселение человечества, М., 1951.

ლ. ბითაძე