კავკასიის არქეოგრაფიული კომისია

კავკასიის არქეოგრაფიული კომისია, (1864–1918), დაარსდა თბილისში. კავ­კასიის მეფის­ნაცვლის მთავარი სამ­მართვე­ლოს უფროსის, ბარონ ა. ნიკოლაის ინი­ციატივით. მას უნდა შეეკრიბა, შეესწავლა და გამოსა­ცემად მოემზადებინა კავკ. უმაღლესი არქივის მა­სალა. კ. ა. კ-ს უნდა წარმოედგინა რუსეთის მიერ კავკასიის მფლობელობის ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხნის ისტორია. მის განკარგულებაში იყო არქივ­მცოდნეთა მთელი შტატი, რ-ებიც თავს უყრიდნენ და სწავლობდნენ ისტ. მნიშვნელობის საქმეებს. საარ­ქივო მასალის წესრიგში მოყვანა ჯერ კიდევ 1843 დაევალა სა­ქართვ. მთავარმართებლის, გენ. ნეიდგარდტის განკარგულებით შედგენილ კომისიას. კ. ა. კ-მ 20 წლის შემდეგ უკვე მოწესრიგებული არქივი ჩაიბარა და გამოსაცემად ძირითადად მეფის რუს. მმართველობის დადებითი მხარეების ამსახველი მასალა შეარჩია. ამგვარი მუშაობის შედეგად მრავალი საყურადღებო დოკუმენტი ვერ მოხვდა შერჩეულ აქტებში, თუმცა გამოცემული 12 ტომი მეტად მნიშვ­ნე­ლო­ვა­ნია კავკასიის ისტორიისათვის. კ. ა. კ-ის მუშაობაში განსაკუთრებული ღვაწლი მიუძღვით კომისიის პირველ თავრეს ა. ბერჟეს და პირველ მუდმივ წევრს ნ. ბერძნი­შვილს (იხ. ''აკტი კავკაზსკოი არხეოგრაფიჩესკოი კომისსიი'').

ლიტ.: П о л и е в к т о в  М. А., Кавказская археографическая комисცия и ее наследие в Центр. архиве ССР Грузии, «საისტორიო მოამბე», 1925, [ტ.] 2.

ა. კიკვიძე