კავკასიის სამედიცინო საზოგადოება

კავკასიის სამედიცინო საზოგადოება, დაარსდა თბილისში 1864 წ. 5 აპრილს. საზ-ბის ჩამოყა­ლიბებაში მნიშვ­ნე­ლო­ვა­ნი წვლილი მიუძღვით გამოჩენილ საზ. მოღვაწეებს: გ. ორბელიანს, ზ. ზუბალაშვილს, ს. ალექსი-მესხიშვილს, პ. სობოლშჩიკოვს, ი. პრიბილს, ი. მინკევიჩს და სხვ.

კ. ს. ს-ის საქმიანობის ძირითად მიზანს წარმოადგენდა „ექიმთა სამეცნ. დახელოვნების, მედიცინის ყველა პროფილის განვითარების ხელშეწყობა და მოსახლეობაში სამედ. ცოდნის ფართო გავრცელება". სამეცნ.-კვლ. მიზნების გარდა კ. ს. ს. დაინტერესებული იყო მოსახლეობის სამედ. მომსახურების უზრუნველყოფის, სამედ. განათლების, სანიტარიულ-ჰიგიენური ნორმების, სამედ. პერსონალის შრომითი პირობების საკითხებით. დებულებასთან ერთად კ. ს. ს-ს განსაზღვრული ჰქონდა საზ-ბის წევრობის სხვა­და­სხვა ფორმა: ა) ნამდვილი წევრები (ამ ჯგუფში შედიოდნენ ექიმები); ბ) თანამშრომელი წევრები (ამ ჯგუფში ძირითადად შედიოდნენ ექიმივეტერინარები, ფარმაცევტები და ყველა ის პირი, რ-ებიც მზად იყვნენ „საკუთარი ცოდნა გამოეყენებინათ საზოგადოებრივი მიზ­ნებისათვის"); გ) წევრები, რ-ებსაც შეეძლოთ ერთჯერადად საზოგადოებისათვის მსხვი­ლი თანხის გადაცემა ან ყოველწლიური შენატანის გადახდა; დ) წევრ-კორესპონდენტები, რ-თა შერჩევა უცხოეთის მოქალაქეებიდან ხდებოდა; ე) საპატიო წევრები (გამოჩენილი მეცნიერები ან სამედ. მეცნიერების მხარდამჭერები).

წლების განმავლობაში კ. ს. ს-ის საპატიო წევრები იყვნენ ლ. პასტერი, რ. კოხი, ჯ. ლისტე­რი, რ. ვირხოვი, ნ. პიროგოვი, ი. პავლოვი, ი. სეჩენოვი, დ. მენდელეევი, ი. მეჩნიკოვი, ს. ბოტკინი, ვ. ბეხტერევი, ი. თარხნი­შვი­ლი და სხვ.

კ. ს. ს-ის წევრები სწავლობდნენ სამკურნ. და პროფილაქტიკური მედიცინის საკითხებს, მოსახლეობის სანიტარიულ მდგომარეობას, სა­ქართვ. კლიმატის თა­ვისებურებებს და საკურორტო ად­გილებს, მოსახლეობის სამედ. მომსახურების უზრუნველყოფის სა­კითხებს, სა­ქართვ. უძველეს სამედ. ტრადიციებს, ატარებდნენ ეპიდსაწინააღმდეგო და საგანმან. საქმიანობას.

კ. ს. ს-ს მნიშვ­ნე­ლო­ვა­ნი წვლი­ლი მიუძღვის კავ­კა­სიაში ეპიდე­მიების წინააღმდეგ მიმართული ღონისძიებების ორგანიზებასა და ჩატარებაში. მისი წევრების მოთხოვნის საფუძველზე 1892 ნ. ნიკოლაძის ხელმ­ძღვანელობით ­ჩა­მო­ყა­ლიბ­და სპეც. კომისია, რ-საც დაე­ვალა საექიმო-სანიტ. დაწესებუ­ლე­ბის პროექტის შედგენა. კომისიის წინადადებით 1893 თბილისში შეიქმნა მუდმივმოქმედი სანიტარიული ორგანიზაცია, რ-საც დაევალა ეპიდსაწინააღმდეგო ღონისძიებების ჩატარება და მოსახლეობის ინფორმირება.

კ. ს. ს. გამოვიდა ­ინიციატივით, რომ ქვეყანაში შეესწავლათ სიკვდილიანობის სტა­ტისტიკა, მოსახლეობის სანიტ. მდგომარეობა, მისი სასმელი წყლით უზრუნველყოფა, აგრეთვე წყლის ხარისხი.

კ. ს. ს-ის ერთ-ერთ უმნიშვ­ნელო­ვანეს საკითხს წარმოადგენდა მოსახლეობის სამედ. მომსახურების გაუმჯობესება. არსებობის პირველივე წელს საზ-ბამ წა­მო­აყე­ნა სამკურნ. დაწესებულებების დაფუძნების საკითხი. მათივე ძალისხმევით 1867 ამოქმედდა ამბულატორია აფთიაქთან ერთად, სადაც 20 წლის განმავლობაში საზ-ბის წევრები უსასყიდლოდ ღებულობდნენ პაციენტებს და უფასოდ გადასცემდნენ მათ საჭირო მედიკამენტებს.

კ. ს. ს-ის წევრები დეტალურად აკონტროლებდნენ სამკურნ. დაწესებულებების მიერ წარმო­დგენილ ანგარიშებს, რის სა­ფუძველზეც დაწესებულების ხელმძღვანელობას აძლევდნენ სათანადო რეკომენდაციებს მოსახლეობის სა­მედ. მომსახურების ­გასაუმჯობესებლად. საზ-ბის წევრებმა შეაგროვეს და შე­ისწავლეს სა­ქართვ. მცენარეული, ცხოველური და მი­ნე­რალური წარმოშობის სამკურნ. საშუალებები, რ-ებსაც სახალხო მკურ­ნალები ფართოდ იყენებდნენ. 1872 მოსკოვში გამართულ გამოფენაზე საზ-ბამ წარადგინა სახალხო მკურნალების მიერ გამოყენებული სამკურნ. საშუალებების კოლექცია, რ-მაც II ხარისხის ჯილდო დაიმსა­ხურა, ხოლო 1873 ვენის მსოფლიო გამოფენაზე იმავე კოლექციამ მიიღო მე­და­ლი „დამსახურებისათვის ჯანდაცვაში".

კ. ს. ს-ის ინიციატივით პერიოდულად ტარდებოდა ექიმთა ყრილობები, რ-ებზეც განიხილებოდა ყველაზე მეტად გავრცელებულ დაავადებებთან და მათ მკურნალობასთან დაკავშირებული აქ­ტ. საკითხები. მისი წევრები ამზადებდნენ საჯარო მოხსენებებს მკურნალობის ახა­ლი მეთოდების, აპარატურისა და სადიაგნოსტიკო საშუალებების შე­სა­ხებ.

კ. ს. ს-ის დამსახურებას წარმოადგენს სამეცნ.-სამედ. ლიტ-რის შექმნა სა­ქარ­თვე­ლო­ში. საზ-ბამ 1864–1907 წლებში გამოსცა „კავკასიის სამედიცინო საზოგადოების ოქმების" 30 და „სამედი­ცინო კრებულის" 70 ტომი. 1908–17 წლებში პუბლიკაციები გამოდიოდა სახელწოდებით „კავ­კასიის სამედიცინო საზოგადოების შრომები და ოქმები". 1929 ამ სახით საზ-ბამ ფუნქციონირება შეწყვიტა.

რ. შენგელია

ნ. ჩიხლაძე