კამარახევის სამაროვანი

კამარახევის სამაროვანი, ძვ. წ. V–III სს. სამაროვანი სოფ. წიწამურის (მცხეთის მუნი­ცი­პალიტეტი) სამხრ-ით, მდ. არაგვისა და მისი შენაკადის – დიდი კა­მარახევის ­მარცხ. ნაპირის გა­შლილ ვაკეზე. 1953, 1976–77 გაითხარა (ა. აფა­ქიძე, რ. რამი­შვი­ლი, თ. ჯღარკავა) 111 სამარხი. ორმოსამარხები ჩაჭრილია თიხნარში 1,25–2 მ სიღრმეზე. ოვალურ ან სწორკუთხა ორმოსამარხებში დაკრძალული იყო თითო (იშვიათად 2), ხელფეხმოკეცილი მიცვალებუ­ლი; მამაკაცე­ბი დაკრძალული იყვ­ნენ ­მარჯვ. გვერდზე, ქალები – მარცხე­ნაზე. მიცვალებულს აფა­რებდნენ ქსოვილს ან ტყავს, იშვიათად – ფოთლებიან ტოტებს, შემდეგ აყრიდნენ მცირეოდენ მიწას (50–70 სმ) და რიყის ქვებს. ქვაყრილს ისევ მიწით ფარავდნენ.

ქვის სამარხები გაჩნდა სამაროვნის არსებობის გვიანდ. საფეხურზე. კედლები ნაგები იყო ბრტყელი ლოდებით და ზოგჯერ ასეთივე ქვებით იყო გადახურული. ხელფეხმოკეცილ მიცვალებულებს თავქვეშ ამოდებული ჰქონდათ ბრტყელი რიყის ქვა. სამარხებში აღმოჩნდა წითლად და ლეგამონაცრისფროდ გამომწვარი და წერნაქით მოხატული ჭურჭელი, ქალების სამარხებში – სამკაული (ბრინჯაოს სამაჯურები, ცილინდრულთავიანი საკინძები, ზარაკები, ძეწკვები, ილარი, მძივები და ბეჭდები); მამაკაცების სამარხებში – საბრძოლო იარაღი (რკინის შუბისწვერი, მოხრილი დანა, მახვილ-სატევარი და სხვ.). კ. ს-ში აღმოჩენილი სამტუჩა ხელადების, სამფეხა ჯამებისა და ტოლჩების მსგავსი მასალა მოგვიანებით გვხვდე­ბა ალაზან-იალოილუთეფეს კულტურაში.

ლიტ.: მცხეთა. არქეოლოგიური კვლე­ვა-ძიების შედეგები, ტ. 2, თბ., 1978; რ ა მ ი შ ვ ი ლ ი  რ., კამარახევის სამაროვანი, «მასალები სა­ქარ­თვე­ლოს და კავკასიის არქეოლოგიისათვის», 1959, ტ. 2.

რ. რამი­შვი­ლი