იოანე ზედაზნელი

იოანე ზედაზნელი, ზედაზნის მონასტრის დამაარსებელი, სირიელი საეკლესიო მოღვაწე. საქარ­თვე­ლო­ში მოვიდა ქ. ანტიოქიიდან VI ს. შუა წლებში, თან მოიყვანა მრავალი მოწაფე (იხ. ასურელი მამები).

თავდაპირველად მცხეთაში ცხოვრობდა, შემდეგ მცხე­თის მახლობლად, მდ. არაგვის გაღმა, ზედაზნის მთაზე ააშე­ნა მო­ნას­ტე­რი, საიდანაც თავისი მოწაფეები დაგზავნა ქართლისა და კა­ხე­თის მხა­რეებში ქრისტიანობის განსამტკიცებლად და ეკლესია-მონასტრების დასაარსებლად.

ი. ზ-ს სა­ქარ­თვე­ლოში მოსვლიდანვე დახმარებასა და მფარველობას უწევდა ქართლის კათოლიკოსი ევლალე I. ი. ზ-ის მოღვაწეობა აუწერიათ VI–VII სს-ში, მაგრამ თხზუ­ლე­ბას ჩვენამდე არ მოუღწევია. X ს-ში მისი ცხოვრება აღწერა კათოლიკოსმა არსენ II-მ, რ-საც გამოუყენებია ძვ. ტექსტი. მის შე­სა­ხებ ცნობებს შეიცავს შიო მღვიმელის მეტაფრასული „ცხოვრება". ი. ზ. დაკრძალულია ზედაზნის მონასტერში, ტაძრის სამკვეთლოსთან. საქართვ. მართლმადიდებელი ეკლესია ღირს ი. ზ-ს იხსენიებს 7 (20) მაისს თავის თორმეტ მოწაფესთან ერთად.

წყა­რო: ასურელ მოღვაწეთა ცხოვრების წიგნთა ძველი რედაქციები, ილ. აბულაძის გამოც., თბ., 1955; ცხორებაჲ და მოქალაქობაჲ წმიდისა მამისა ჩუენისა იოვანე ზედაძნელისაჲ და მოწაფეთა მისთაჲ, წგ.: ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლი­ტე­რა­ტუ­რის ძეგლები, წგ. 1, ილ. აბულაძის რედ., თბ., 1963.

ბ. ლომინაძე