იოანეს (ჰოვანეს) დრასხანაკერტცი

იოანეს (ჰოვანეს) დრასხანაკერტცი, დრასხანაკერტელი (889–931), სომეხი ისტორიკოსი. 897-იდან სომხეთის კათოლიკოსი. ავტორი თხზუ­ლებებისა „სომეხი მამამთავრების რიგი" და „სომხეთის ისტორია", რ-შიც აღ­წე­რილია სომხეთის თავგადასავალი ქვეყნის დასაბამიდან 914-მდე. გან­საკუთრებით ფასეულია თხზულების ის ნაწილი, რ-იც IX ს. შუა ხანებს ეხება. აქ ავტორი სომხეთის ისტორიის პარალელურად, მასთან უშუალო კავშირში სა­ქართვე­ლოს შე­სა­ხებაც მრავალ საგულისხმო ცნობას გვაწვდის. ი. დ-ის ცნობით ეგრის-აფხაზეთის მეფე კონსტანტინე III-მ, რ-იც IX ს. დასასრულს და X ს. დასაწყისში ჩრდილოეთის, კერძოდ, ალანთა კარის მოსაზღვრე ქვეყნისათვის ენერგიულად იბრძოდა: „შეკრიბა ჯარი და გაემართა ჩრდილოეთის მხარით კავკასიის მთის ხევებით, რათა გუგართა ქვეყანა და ალანთა კარის ახლოს მცხოვრები მოსახლეობა ერთხელვე თავის ხელქვეით დაემორჩილებინა".

ი. დ. მოგვითხრობს ქართველთა კურაპალატ ადარნასეს ურთიერთობაზე სომხეთის ­სამეფოსთან. კერძოდ, იგი ადარნასეს „ქართველ­თა მეფედ" დადგენას მთლიანად სუმბატ სომეხთა ­მეფის დამსახურებად მიიჩნევს. ივ. ჯავა­ხი­შვი­ლის მოსაზრებით ეს ცნობა გადაჭარბებულია, თუმცა შესაძლებელია სუმბატს, როგორც ძლი­ე­რი სა­ხელმ­წი­ფოს წარმომადგენელს, მხარი დაეჭირა ადარნასეს გამეფებისათვის. ი. დ-ის შრომებში დაცული ცნობები ადასტურებს ქართ. სინამდვილეში შექმნილ ლეგენდას ბაგრატიონთა გვარის ღვთიური წარმოშობის შე­სა­ხებ, რ-იც გაიზიარეს ჩვენმა მეზობელმა ხალხებმა (სომხებმა, ბიზანტიელებმა).

თხზ.: ცნობები სა­ქარ­თვე­ლოს შე­სახებ, ილ. აბულაძის გამოც., თბ., 1937; სომხეთის ისტორია, ე. ცაგარეი­შვი­ლის გამოც., თბ., 1965.

გ. მაისურაძე