ისმაილ I

ისმაილ I (17. VII. 1487, არდებილი, – 23. V. 1524, იქვე), სეფიანთა სახელმწიფოს დამაარსებელი. ირანის შაჰი (1501–24). სეფევიეს ორდენის შეიხის ერთ-ერთი ვაჟი.

1500–01 ყიზილბაში ტომების მხარ­და­ჭე­რით დაიკავა ქ. თავრიზი, დაიმორჩილა აზერბაიჯანი. მომდევნო ათ წელიწადში დაიპყრო თითქმის მთელი ირანი, სომხეთი, შირვანი, არა­ბუ­ლი ერაყი, ქურთისტანი, დიარბაქირი. 1512 შუა აზიისათვის ბრძოლაში დამარცხდა შაიბანიან უზბეგთან და მას 8 წლით დაუზავდა. სამხრ. კავკასიაში ბატონობისათვის დაუპირისპირდა ოსმალეთის იმპერიას. 1514 ჩალდირანთან ბრძოლაში დამარცხდა ოსმალეთთან და დაკარგა ქურთისტანი, დას. სომ­ხე­თი და არა­ბუ­ლი ერაყი.

თანმიმდევრულად ატარებდა ქართ. სამეფო-სამთავროების დამორჩილების პოლიტიკას (იხ. ისმაილ I-ის ლაშქრობანი სა­ქარ­თვე­ლოში). 1518-იდან აღმ. სა­ქარ­თველოს მეფეები და სამცხის მთავარი სეფიანთა სა­ხელმწ. ვასალები გახდნენ.

ი. I-მა სა­ხელმწ. რელიგიად გამოაცხადა შიიზმი.

ი. I იყო პოეტი, წერდა ხათაის ფსევდონიმით.

ლიტ.: სა­ქარ­თვე­ლოს ისტორიის ნარკვევები, ტ. 4, თბ., 1973; ს ვ ა ნ ი ძ ე  მ., სა­ქარ­თვე­ლო-ოსმალეთის ისტორიის ნარკვევები (XIV–XVIII სს.), თბ., 1990.