ინგილოები

ინგილოები, ქართული ეთნოსის ეთნოგრაფიული ტერიტორიულ-ლო­კა­ლუ­რი ჯგუფი. ცხოვრობენ კახეთის ჩრდ.-აღმ-ით თანამედროვე აზერბაიჯანის ზაქათალის, კახისა და ბელაქნის რ-ნებში.

„ინგილო" ეწოდა ამ ქვეყნის მკვიდრ უძველეს ქართულ მოსახლეობას. ამ მხა­რის ადგილობრივ მცხოვრებ გა­მაჰმა­დი­ა­ნებულ ქართვე­ლებს „ახლად მორჯულებულები" (ძველი თურქუ­ლით „იანგო­ლი") უწოდეს, სა­ი­დანაც წარმოდგა „ინგილო" და ამ მხა­რის სახელწო­დება „სა­ინგი­ლო".

1897 აღწერით ზაქათალის მაზრაში ქართული ენა მშობლიურ ენად 12.394 ადამიანმა აღიარა. გამოიყოფა ი-ის ორი ჯგუფი – ქრისტიანი და მაჰმადიანი. საბჭოთა პერიოდში და ახლაც აზერბაიჯანის ხელისუფლება ქართველებად მხო­ლოდ ქრისტიან ი-ებს მიიჩნევს. ისინი ქართულსუფიქსიან გვარებსაც ატარებენ. აღწერებში ქართველები (ი.) თითქმის ერთი და იმავე რაოდენობით იყვნენ დაფიქსირებული (14 ათასი). მაჰმადიანი ი. აზერბაიჯანელებად არიან ჩაწერილი და გვარებიც აზერბაიჯანულის ანალოგიური აქვთ – მამის სახელზე რუსული -ევ (-ოვ) სუფიქსის დართვით. მაჰმადიანი ი-ის არაერთი ცდა, დაებრუნებინათ ქართული გვარები და ეროვნება, წარუმატებელი აღმოჩნდა.

აღმ. კახეთში, ანუ საინგილოში ქართველები ეთნიკურ უმცირესობად იქცნენ XVII ს-ში, როდესაც შაჰ-აბასის მიერ ირანში გადასახლებული ქართველების ნასახლარებზე დაღესტნელი ხუნძები და წახურები ჩამოსახლდნენ. XVIII–XIX სს-ში ი-თა მნიშვნე­­ლო­ვა­ნი რაოდენობა გალეკდა, რადგან აღმ. კახელი ­გლეხები „უბატონო თემების" მხა­რე­ზე გადადიოდნენ და მათ შორის სახლდე­ბოდნენ.

საბჭ. პერიოდში საინგილოში მცხოვრები ქართველების ძალადობრივი ასიმილაცია მიმდინარეობდა. როგორც ქრისტიანი, ისე მაჰმადიანი ი. ქართული ენის ინგილოურ დიალექტზე საუბრობენ. შევიწროვების გამო კახის რ-ნის სოფ. ყორაღანიდან ქრისტიანი ი. 1930, კახეთში, დედოფლისწყა­როს რ-ნის სოფ. სამთაწყა­როში გადმოსახლდნენ.

უკანასკნელი რამ­დე­ნი­მე ათწლეულის განმავლობაში საინგილოში მცხოვრები ქართველები თავის თავს „ინგილოს" აღარ უწოდებენ. მათ დაიმკვიდრეს სახელწოდება „ჰერი/ჰერელი", რადგან ეს მხარე XV ს-მდე „ჰერეთის" სახელს ატარებდა.

იხ. აგრეთვე სტ. საინგილო.

რ. თოფჩი­შვი­ლი