თავისუფალი ვაჭრობის ევროპული ასოციაცია

თავისუფალი ვაჭრობის ევროპული ასოციაცია,  თვეა (ინგლ. European Free Trade Association – EFTA), საერთაშორისო სამთავრობათაშორისო ორგანიზაცია, რომლის ძირითადი მიზანია წევრ ქვეყანათა შორის სავაჭრო ურთიერთობებისა და ეკონომიკური ინტეგრაციის ხელშეწყობა. ასოციაციის წევრ ქვეყნებს შორის საბაჟო გადასახადები გაუქმებულია, მაგრამ საგარეო სავაჭრო ტარიფები მესამე ქვეყნებთან შენარჩუნებულია. თვეა დაფუძნდა 1960 შვიდი ქვეყნის მიერ. ეს ქვეყნებია: ავსტრია, დანია, ნორვეგია, პორტუგალია, შვედეთი, შვეიცარია და დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდ. ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო.

1961 თვეა-ს პირველი შეუერთდა ფინეთი, მომდევნო წლებში კი – ისლანდია (1970) და ლიხტენშტაინი (1991). ასოციაცია სხვა­დასხვა დროს დატოვეს დიდი ბრიტანეთისა და ჩრდ. ირლანდიის გაერთიანებულმა სამეფომ, დანიამ (1972), პორტუგალიამ (1985), ავსტრიამ, ფინეთმა, შვედეთმა (1995) და ევროკავშირში გაწევრიანდნენ.

ამჟამად თვეა-ის წევრები არიან მაღალგანვითარებული ქვეყნები: ისლანდია, ლიხტენშტაინი, ნორვეგია და შვეიცარია. თვეა-ის ძირითადი მმართველობითი ორგანოებია: ასოციაციის საბჭო, სამდივნო და მუდმივი კომიტეტები. მთავარი სამდივნო მდებარეობს ქ. ჟენევაში (შვეიცარია), ბიურო – ბრიუსელში, ხოლო სტატისტ. ოფისი – ლუქსემბურგში. მისი უმაღლესი ორგანოა საბჭო, რ-იც ხელმძღვანელობს წევრი ქვეყნების ურთიერთობებსა და ქვეყანათა კანონმდებლობის შესაბამისობას ასოციაციის მიერ მიღებულ შეთანხმებებთან. საბჭო არის ასევე პასუხისმგებელი ასოციაციის ადმ. და საბიუჯეტო საკითხებზე, ხელს უწყობს სავაჭრო-ეკონ. კავშირების გაღრმავებას მესამე სახელმ­წი­ფოებთან, ასევე განსაზღვრავს ურთიერთობებს საერთაშ. ორგანიზაციებთან. საბჭო ჩვეულებრივ იკრიბება წელიწადში ორჯერ ძირითადად საგარეო საქმეთა მინისტრების დონეზე. მის სტრუქტურაში შედის: საპარლამენტო, საკონსულტაციო, ეკონომიკური, მესამე ქვეყნებთან ურთიერთობის, აუდიტორთა, საბიუჯეტო და სხვა კომიტეტები.

თვეა-ის ყოველდღიურ საქმიანობას ახორციელებს სამდივნო, რ-საც ხელმძღვანელობს გენ. მდი­ვანი (ჰყავს ორი მოადგილე და ერთი თანაშემწე). აქვს საკუთარი ბიუჯეტი, რ-საც იხდიან წევრი ქვეყნები მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობის პროპორციულად. თვეა აქტიურად თანამშრომლობს საერთაშ. თანამეგობრობის წევრ ქვეყნებთან, საერთაშ. ორგანიზაციებთან და ცდილობს სავაჭრო-ეკონ. ურთიერთობების უფრო მეტად გაღრმავებასა და გამარტივებას. მას თა­ვი­სუ­ფალი ვაჭრობის შე­სა­ხებ ხელშეკრულებები გაფორმებული აქვს მსოფლიოს 24 ქვეყანასთან (2013). ამ საკითხის თაობაზე მოლაპარაკებები სხვა ქვეყნებთანაც მიმდინარეობს. ს ა ­ქ ა რ ­თ ვ ე ­ლ ო ს ა და თვეა-ს შორის დეკლარაციას თანამშრომლობის შე­სა­ხებ ხელი მოეწერა 2012 წ. 28 ივნისს შვეიცარიის ქ. გშტაადში. დეკლარაცია ითვალისწინებს თანამშრომლობის გაღრმავებას მხა­რეებს შორის სავაჭრო და საინვესტიციო ურთიერთობების განვითარების მიმართულებით, მ. შ. სა­ქარ­თვე­ლოსა და თვეა-ის ქვეყნებს შორის თა­ვი­სუფა­ლი ვაჭრობის შეთანხმებების გაფორმების კუთხით. დეკლარაცია ასევე გულისხმობს ერთობლივი კომიტეტის ჩამოყალიბებას, რ-იც იმუშავებს სავაჭრო-ეკონ. ურთიერთობების შემ­დგომ განვითარებასა და დეკლარაციის მიზნების მიღწევაზე.

სა­ქარ­თვე­ლოს თვეა-სთან თანამ­შრო­მლობის შემ­დგომ გაღრმავებას ხელს უწყობს დიპლ. ურთიერთობები, რ-ებიც დამყარებული აქვს ჩვენს ქვეყანას ამ ასოციაციის წევრ ქვეყნებთან (შვეიცარიასთან დიპლ. ურთიერთობები დამყარდა 1992 წ. 10 ივნისს, ისლანდიასთან – 1992 წ. 21 სექტემბერს, ნორვეგიის სამეფოსთან – 1992 წ. 5 ივნისს, ხოლო ლიხტენშტაინთან – 1992 წ. 10 ივნისს). თვეა-ის წევრი ქვეყნები აქტიურად უჭერენ მხარს საქარ­თვე­ლოს ტე­რიტ. მთლიანობას, სუვერენიტეტსა და ქვეყნის ევროატლანტიკურ სივრცეში ინტეგრაციას. შესაბა­მისად, მხა­რეებს შორის ურთიერთობები ინტენსიურად ვითარდება სხვა­და­სხვა მიმართულებით. მიმდინარეობს თანამშრომლობის გა­ღრმავება სა­ვაჭრო-ეკონ., ტექ., ფინანს. და სხვა სფეროებში. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ნორვეგიის კა­ნონის უზენაესობის მისიის (NORLAG) მეშვეობით ნორვეგიის მთავრობა შესაბამის ქართ. უწყებებთან თანამშრომლობით მონაწილეობს სამართლისა და სასჯელაღსრულების სფეროს რეფორმის შემ­დგომ სრულყოფაში. ნორვეგიის ლტოლვილთა საბჭო (NRC) სა­ქარ­თვე­ლო­ში აქტიურად მუშაობს დროებით ადგილნაცვალ პირთა დასახმარებლად. მხა­რეები ასევე აქტიურად თანამშრომლობენ საერთაშ. ორგანიზაციებთან.

ლიტ.: ფ უ ტ კ ა რ ა ძ ე  რ., საქართველო-ევროკავშირის სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობები: პრობლემები და პერსპექტივები, თბ., 2010; ქ ა რ უ მ ი ძ ე  ვ., საერთაშორისო ორგანიზაციები, თბ., 2003.

რ. ფუტკარაძე