თამაკონი

თამაკონი, სოფელი მარტვილის მუნიციპალიტეტში (სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხა­რე), ოდიშის ვაკეზე, მდ. ტეხურის (რიონის ­მარჯვ. შენაკადი) ნაპირას. თემის ცენტრი (სოფლები: თ., თარგამეული, ნამიკოლავო პირველი). ზ. დ. 220 მ, მარტვილიდან 20 კმ. 495 მცხ. (2002).

სოფელში შემონახულ ხუროთმოძღვრების ძეგლთაგან აღსანიშნავია IX–X სს. ეკლესია და ციხე. ეკლესია სოფლის სამხრ-ით ვაკეზე დგას (დაზიანებულია). საინტერესოა იმით, რომ არის ერთადერთი უაფსიდო, სწორსაკურთხევლიანი ეკლესია მთელ სამეგრელოში. კარი სამი მხრიდან აქვს. ერთადერთი სარკმელი აღმ. მხა­რესაა. შემოსილია თლილი ქვით, მორთულობიდან აღსანიშნავია რელიეფური ჯვარი აღმ. ფასადზე. ეკლესიის მახლობლად, მაღალ მთაზე, მდ-ებს აბაშასა და ტეხურს შორის აღმართულია ციხე, რ-იც 1737 დას. სა­ქართვ. რუკაზე მოხსენიებულია როგორც „თამაკონის ციხე". ეს იყო გალავანშემორტყმული, რამდენიმეკოშკიანი ციტადელი. გაირჩევა მშენებლობის 2 ფენა. ერთი – რიყის ქვით ნაგები – ეკლესიის თანადროულია, მეორე კი, ასევე რიყის ქვით ნაგები – XVI–XVII სს-ში ჩატარებული დიდი რეკონსტრუქციის შედეგია. „თამაკონის ციხე" მნიშვნელოვან ციხეთა რიცხვს მიეკუთვნებოდა. XIX ს. დასაწყისში იგი მოქმედი იყო. იხსენიებოდა გრიგოლ დადიანისა და იმერეთის მეფის სოლომონ II-ის შინაომთან დაკავშირებით.

თ. ბერაძე

პ. ზაქარაია