თბილისის ზარაფხანაში მოჭრილი ანონიმური მონეტები

თბილისის ზარაფხანაში მოჭრილი ანონიმური მონეტები, თბილისის ზარაფხანაში სხვა­დასხვა დროს ჭრიდნენ ვერცხლისა და სპილენძის უსახელო მონეტებს. პირველი ასეთი მონეტა, რ-ის ლეგენდაში ზარაფხანის სახელი აღნიშნული არ არის, VI ს. დასასრულს მიეკუთვნება. ესაა სასანური ტიპის ვერცხლის მონეტა, რ-ის ქართ. წარმომავლო­ბას მიგვანიშნებს მონეტაზე ჯვრის გამოსახულება. შემ­დგომ წლებში თბილისში მოჭრილ უსა­ხელო მონეტებზე ყოველთვისაა მითითებული ზარაფხანის სახე­ლი. ასეთია ომაიანთა დროის არაბ. დირჰემი, დათარიღებული ჰიჯრით 85 (704), და აბასიანთა დროის არაბ. დირჰემი, დათარიღებული ჰიჯრით 210 წ. (825). თბილ. ზარაფხანაში ანონიმური მონეტების გამოშვება განახლდა მონღოლთა ბატონობის ხანაში. XIII ს-ში მოჭრეს რამდენიმე ტიპის უსახელო ვერცხლის მონეტა [ჰიჯრით 637 (1239/40), 642 (1244/45), 643 (1245/46), 660–678 (1261/62–1279/80)]. ამ მონეტების თავისებურება არის ის, რომ მათ­ზე მოთავსებულ მუსლ. რელიგ. სიმბოლოში არ არის მაჰმადის სახელი. სინქრონულად ჭრიდნენ სპილენძის მონეტებსაც.

XVIII ს-ში აქვე უშვებდნენ ირანული ყაიდის უსახელო მონეტებს, რ-ებზეც სპარსულად არის აღნიშნული თბილ. ზარაფხანის სახელი და მოჭრის დრო. ჰიჯრით 1160– 1213 (1752/53–1798/99) თბილ. ზარაფხანაში ჭრიდნენ სხვა­და­სხვა ნომინალის ვერცხლის მონეტებს, რ-ებზეც სპარსულადაა დაწერილი მოჭრის ადგილი და დრო. ამ მონეტებს სირმა ვერცხლს ან სირმა აბაზიანსაც უწოდებენ.

1804–33 თბილ. ზარაფხანაში იჭრებოდა ანონიმური მონეტებიც, რ-ებზეც ქართულად წერია მოჭრის ადგილი და დრო, ხოლო რუსულად მომჭრელის ინიციალებია ამოკვეთილი.

ლიტ.: დუნდუა გ., ჯალაღანია ი., ქარ­თუ­ლი ნუმიზმატიკური ლექსიკონი, თბ., 2009.

გ. დუნდუა