თბილისის ობსერვატორია

თბილისის ობსერვატორია, შუა საუკუნეების ასტრონომიული ობსერვატორია თბილისში. არაბი გეოგრაფის ალ-ისტახრის ცნობით (930) VIII ს. დამლევს არსებობდა თბილისში, ნარიყალაზე, მის შახტახტად წოდებულ ნაწილში. მარაღის ობსერვატორიის დამაარსებელმა ნასირ ალ-დინ ტუსიმ (1201–74) ამ ობსერვატორიის პროექტის შესადგენად და მომავალი სამუშაოს დასაგეგმავად მიიწ­ვია თვალსაჩინო მეცნიერი, ექიმი, ფილოსოფოსი და ას­ტრონომი თახარ ალ-დინ ალ-ხილათი (1191–1284), რ-იც აქ XIII ს-ში მოღვაწეობდა. როგორც ჩანს, ობსერვატორია მონღოლთა ხანაშიც განაგრძობდა არსებობას.

უკანასკნელ წლებში ნარიყალაზე არქეოლ. გათხრების დროს, სარეკონსტრუქციო სამუშაოებისას ნაპოვნია ზოდიაქოს თანავარსკვლა­ვედების გამოსახულე­ბათა მოტივებზე შექმნილი, ­ორნამენტით შემკული საათების მანიშნებელდა­ნაყოფებიანი ქვის ციფერბლატი, რ-საც მზის საათისათვის დამახასიათებელი აუცი­ლებელი დეტალის–გნომონის სამაგრი აქვს.

ლიტ.: გ ვ რ ი ტ ი ­შ ვ ი ­ლ ი  დ., მესხია შ., თბილისის ისტორია, თბ., 1952; ჯ ა ფ ა რ ი ძ ე  გ., XIII საუკუნის თბილელი მეცნიერი მარაღის ობსერვატორიაში, «მაცნე». ისტორიის, არქეოლ., ეთნოგრ. და ხელოვნ. ისტორიის სერია, 1984, №2; Б а д р и а ш в и л и  Н., Тбилиси, Тб., 1957.

გ. გიორგობიანი