თედორე ივანეს ძე

თედორე ივანეს ძე, (31. V. 1557 – 6. I. 1598), რუსეთის მეფე 1584–98, ივანე IV მრისხანისა და ანასტასია რომანოვას ვაჟი, რიურიკთა დინასტიის უკანასკნელი წარმომადგენელი.

თ. ი. ძ-ის მეფობაში ქვეყნის სამეურნეო ცხოვრებას აღმავლობა დაეტყო, რუსეთ-შვედეთის ომის (1590–93) შედეგად რუსეთმა დაიბრუნა ლივონიის ომის (1558– 83) დროს დაკარგული მიწები ბალტიისპირეთში, გაცხოველდა ურთიერთობა კავკასიასთან, განსაკუთრებით – კა­ხე­თის სამეფოსთან. კა­ხე­თის მეფის ალექსანდრე II-ის ელჩებისა და რუსი ელჩების ინტენს. მიმოსვლას მოჰყვა კახეთ-რუსეთის სამხ. კავშირის დადება და კა­ხე­თის სამეფოს რუსეთის მფარველობაში შესვლა (1587). რუს. მეფე კისრულობდა კა­ხე­თის დაცვას საგარეო ­მტრებისაგან. 1587–89 კახეთ-რუსეთის ხელშეკრულება რამდენადმე ზღუდავდა კა­ხე­თის მეფის დამოუკიდებლობას საგარეო პოლიტიკის სფეროში. 1590-იდან თ. ი. ძ. თავის თავს „ივერის ქვეყნისა და ქართველი მეფეების ხელმწიფეს" უწოდებდა.

ლიტ.: ბ ე რ ძ ე ნ ი ­შ ვ ი ­ლ ი  ნ., რუსეთ-სა­ქარ­თვე­ლოს ურთიერთობის ისტორიიდან XVI–XVII საუკუნეთა მიჯნაზე, წგ.: სა­ქარ­თვე­ლოს ისტორიის საკითხები, წგ. 4, თბ., 1967; სა­ქარ­თვე­ლოს ისტორიის ნარკვევები, ტ.4, თბ., 1973.

ნ. ნაკაშიძე