თამარი

თამარი, ქარ­თლის დედოფალი XVII ს-ში, გიორგი X-ის მეუღლე, ლუარსაბ II-ის დედა. თ-ის მამა, გიორგი III დადიანი ოდიშის სამთავროში სალიპარტიანოდ სახელდებული მამულის მფლობელი იყო (ამის გამო იწოდებოდა ლიპარტიანად). თ-ს ჰყავდა ორი და – ხორეშანი, რ-ის სახელი დაარქვა თავის ერთ-ერთ ასულს (შემდეგში მეფე თეიმურაზ I-ის მეუღლე), და მანია – რ-ის ხელშეწყობით XVII ს. დასაწყისში ხელნაწერი წიგნი „ცაიშის გულანი" შეიქმნა. თ-მა შვილთან ერთად მეუღლის – მეფე გიორგის მოსახსენებელი დააწესა სვეტიცხოველში, მისივე სულის სააღაპედ მთაწმინ­დის პორტაიტის ღვთისმშობლის მონასტერს მეჯვრისხეველი გლეხები შეს­წირა. მანვე თბილ. მელიქს ბაჟის აღების წესი განუსაზღვრა.

თ-ს ლუარსაბის საცოლედ მანუჩარ დადიანის ასული, მარიამი ჰყავდა შერჩეული და არ უნდოდა ­შვი­ლის ქორწინება გიორგი სააკაძის დასთან, თუმცა მაინც გაუწია ანგარიში არჩევანს და ცნო ეს ქორწინება. 1614, ირანის შაჰის აბას I-ის ერთ-ერთი შემოსევის დროს თ. ეწინააღმდეგებოდა ლუარსაბის იმერეთის სამეფოში გახიზვნას, თუმცა უშედეგოდ. თ-მა გადაწყვიტა დარჩენა და დამპყრობელთან მშვიდობიანი მოლაპარაკების გზით ურთიერთობის მო­გვარება, მაგრამ ­ქართვ. კარისკაცების ერთმა ჯგუფმა თ-ის მიმართ იმდენად მტრული დამოკიდებულება გამოავლინა, რომ მისი ქონებაც კი ხელყო. გაძარცული და დამცირებული თ. მცირე ამალის თანხლე­ბით იძულებით გადაიხვეწა თავდაპირველად იმერეთის სამეფოში, მოგვიანებით ოდიშის სამთავროში, ხოლო მას შემდეგ, რაც ლუარსაბი შაჰ-აბასის ტყვეობაში აღმოჩნდა, იგი ირანში ჩავიდა და შაჰს ­შვი­ლის გათავისუფლება თხოვა. შაჰის ბრძანებით თ. ციხეში დაამწყვდიეს. გარდაიცვალა იქვე.

წყა­რო: ვახუშტი, აღწერა სამეფოსა სა­ქარ­თვე­ლოსა, წგ.: ქარ­თლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩი­შვი­ლის გამოც., ტ. 4, თბ., 1973; პირთა ანოტირებული ლექსიკონი, I. გამოსაცემად მოამზადეს: დ. კლდიაშვილმა, მ. სურგულაძემ, ე. ცაგარეიშვილმა და გ. ჯანდიერმა, თბ., 1991; ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩი­შვილის გამოც., ტ. 2, თბ., 1959; ცხოვრება საქართველოჲსა (პარიზის ქრონიკა), გ. ალა­სანიას გამოც., თბ., 1980; ძველი ქარ­თუ­ლი ლიტერატურის ქრესტომათია, I, შედგენილი ს. ყუბანეი­შვი­ლის მიერ, თბ., 1944.

ლიტ.: ა რ ა ხ ა მ ი ა  გ., სა­ქარ­თვე­ლოს ისტორიისა და წყა­როთმცოდნეობის საკითხები, თბ., 2009; გრიგოლია კ., ზებედე მღვდელ-მონაზონი და მისი ანდერძი, {ს. ჯანაშიას სახ. სა­ქარ­თველოს სა­ხელმ­წი­ფო მუზეუმის მოამბე}, ტ. 17 B, თბ., 1953.

გ. არახამია