მთავრობა

მთავრობა, ხელისუფლების უმაღლესი აღმასრულებელი ორგანო, სახელმწიფოს მართვაში ჩართულ ადამიანთა ან ორგანოთა სისტემა. მ. ადგენს და წარმართავს სახელმწიფოს პოლიტიკას. მისი საქმიანობის განმსაზღვრელი ძირითადი დოკუმენტია კონსტიტუცია ან მ-ის სახელმძღვანელო პრინციპების დამდგენი კანონები.

ინგლისურენოვან ქვეყნებში მ-ის შესატყვისი Government ზოგჯერ უფრო ფართო მნიშვნელობით იხმარება, ვიდრე უშუალოდ მ. და მასში მოიაზრება ხელისუფლების მთელი სისტემა, მ. შ. სახელმწიფოს მეთაურიც (პრეზიდენტი).

თანამედროვე პოლიტიკურ სისტემებში, რ-თაგან უმეტესობა დემოკრატიაა, ხელისუფლება განაწილებულია სამ შტოდ: საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო. ამ ხელისუფლებებიდან მ. არის კოლეგიური ორგანო, რ-იც ახორციელებს აღმასრულებელ და განმკარგულებელ საქმიანობას. სხვადასხვა ქვეყანაში მ-ს უწოდებენ ადმინისტრაციას, მინისტრთა საბჭოს ან მინისტრთა კაბინეტს. მ-ის წევრები უმეტესად მინისტრები არიან. მ-ში ასევე შეიძლება შედიოდნენ საბჭოები, კომისიები და სხვ.

მ-ის ფორმირების წესი სახელმწიფოს პოლიტ. მოწყობაზეა დამოკიდებული. საპრეზიდენტო რესპუბლიკებსა და ზოგიერთ კონსტიტუციურ მონარქიაში მ-ს უფლებამოსილებას ანიჭებს პრეზიდენტი ან მონარქი და პასუხისმგებელია მის წინაშე. საპარლამენტო რესპუბლიკაში საპარლამენტო პარტიების ლიდერთა ჯგუფისგან ყალიბდება მ., რ-იც პასუხისმგებელია პარლამენტის წინაშე. ნახევრად საპრეზიდენტო რესპუბლიკებში სახელმწიფოს მეთაური (პრეზიდენტი) პრემიერ-მინისტრის პოსტზე ნიშნავს საპარლამენტო არჩევნებში გამარჯვებული პარტიის წარმომადგენელს, რ-იც წარადგენს მინისტრების კანდიდატურებს.

საქართველოში მ-ის ფორმირება ხდება საქართველოს კონსტიტუციით (1995) დადგენილი წესით, რ-შიც მნიშვნელოვანი ცვლილებები შევიდა 2017-18 წლებში. საქართვ. მ. არის აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო, რ-იც ახორციელებს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკას. მ. ანგარიშვალდებული და პასუხისმგებელია პარლამენტის წინაშე. მას წარადგენს არჩევნებში საუკეთესო შედეგის მქონე პოლიტ. პარტიის მიერ წამოყენებული პრემიერ-მინისტრობის კანდიდატი. მ-ს ნდობას უცხადებს პარლამენტი, შემდეგ კი საქართვ. პრეზიდენტი თანამდებობაზე ნიშნავს პრემიერ-მინისტრს, ხოლო პრემიერ-მინისტრი − მინისტრებს.

საქართვ. მ. შედგება პრემიერ-მინისტრისა (მ-ის მეთაური) და მინისტრებისაგან. საგარეო ურთიერთობებში პრემიერ-მინისტრი წარმოადგენს საქართველოს, დებს საერთაშ. ხელშეკრულებებს, ხელს აწერს მ-ის სამართლებრივ აქტებს, არის პრეზიდენტის ზოგიერთი სამართლებრივი აქტის თანახელმომწერი, იღებს გადაწყვეტილებას საომარი მდგომარეობის დროს თავდაცვის ძალების გამოყენების შესახებ.

საქართვ. კონსტიტუციასთან ერთად მ-ის უფლებამოსილება განისაზღვრება საქართვ. კანონით „საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ“ (2004) და სხვა ნორმატიული აქტებით.

ი. უჯმაჯურიძე