როგორ ვისარგებლოთ ენციკლოპედიით

ენციკლოპედია „საქართველოში“ სტატიები მათი სახელწოდებების (ტერმინების) მიხედვით ანბანზეა განლაგებული. ამასთან, გათვალისწინებულია სტატიის სახელწოდებაში შემავალი ყველა სიტყვის (გარდა ფრჩხილებში ჩასმულისა) ასოთა ანბანური რიგი. ტერმინი, ჩვეულებრივ, მხოლობით რიცხვშია მოცემული, თუ იგი სამეცნიერო ლიტერატურაში მრავლობითი ფორმით არ არის დამკვიდრებული (მაგ. ლიპარიტისძეები, კიმერიელები).

თუ სტატიის სახელწოდება ორი ან მეტი სიტყვისაგან შედგება, უპირატესად, წარმოდგენილია პირდაპირი (ბუნებრივი) წყობით. მაგ., ანთროპოლოგიური თეორია. ზოგჯერ გამოყენებულია ინვერსიული (შებრუნებული) წყობაც, მაგ., აირსადენი მ ა გ ი ს ტ რ ა ლ უ რ ი (ამ შემთხვევაში პირველ ადგილზე აზრობრივად მთავარი სიტყვაა).

თუ სტატიის სახელწოდებას მოსდევს მისგან მძიმით გამოყოფილი (ან ფრჩხილებში ჩასმული) და დაყოფით აწყობილი ერთი ან რამდენიმე სიტყვა, ეს ნიშნავს, რომ იგი ძირითადი ტერმინის პარალელურად იხმარება, მისი სინონიმი ან დაზუსტებაა. მაგ აზო, ა ზ ო ნ ი; ადიშჭალა ჰ ა დ ი შ ჭ ა ლ ა; ზოგჯერ შემოკლებულია მრავალსიტყვიანი ტერმინი და ეს ენციკლოპედიური გამოცემის სპეციფიკითაა განპირობებული. ასეთ შემთხვევაში ტერმინის სრული ფორმა ან მისი ნაწილი აწყობილია დაყოფით. მაგ., რუსთაველის თეატრი, თ ბ ი ლ ი ს ი ს  შ ო თ ა  რ უ ს თ ა ვ ე ლ ი ს  ს ა ხ ე ლ ო ბ ი ს  ს ა ხ ე ლ მ წ ი ფ ო  ა კ ა დ ე მ ი უ რ ი  დ რ ა მ ა ტ უ ლ ი  თ ე ა ტ რ ი; ალერგოლოგთა საზოგადოება რ ე ს პ უ ბ ლ ი კ უ -რ ი ს ა მ ე დ ი ც ი ნ ო - ს ა მ ე ც ნ ი ე რ ო  და სხვ.

უცხოური წარმოშობის ტერმინს ერთვის ეტიმოლოგიური ცნობა.

იმ სტატიების სახელწოდებებს, რომლებიც ეძღვნება საზღვარგარეთის მოღვაწეებს, გეოგრაფიულ ობიექტებს, პერიოდულ გამოცემებს, საერთაშორისო ორგანიზაციებსა და ა.შ., ფრჩხილებში მოსდევს დედაენისეული დაწერილობა.

საქართველოსა და რუსეთში 1918 წლამდე მომხდარი ისტორიული მოვლენები დათარიღებულია ძველი სტილით. ორივე სტილით (ძველით და ახლით) თარიღდება განსაკუთრებული მნიშვნელობის მოვლენები.

ზოგიერთი სახელგადარქმეული გეოგრაფიული პუნქტის ისტორია და ცნობები არქიტექტურაზე მოცემულია მის ძველ (ისტორიულ) სახელთან.

ბიოგრაფიულ სტატიებში გვარისა და სახელის შემდეგ ფრჩხილებში დაბადებისა და გარდაცვალების თარიღია. თუ ძველი სტილით დანამდვილებით არის ცნობილი თარიღი, მაშინ იგი მოცემულია ახალი სტილითაც (თარიღი ახალი სტილით ფრჩხილებშია ჩასმული). როცა თარიღი საერთოდ არ არის, სტატიაში აღნიშნულია მოღვაწეობის საუკუნე, პერიოდი. თარიღის შემდეგ, ჩვეულებრივ, მითითებულია დაბადებისა და გარდაცვალების ადგილი (თუ გარდაცვალებისა და დაკრძალვის ადგილები განსხვავებულია, მაშინ მოცემულია დაკრძალვის ადგილიც). ცნობები პიროვნების სახლ-მუზეუმზე ახლავს თვით პიროვნების ბიოგრაფიას.

მეფის შთამომავალი ბაგრატიონები მოხსენიებულნი არიან სახელებითა და ბატონისშვილებად; გვერდითი შტოს წარმომადგენლები - გვარებით; კათოლიკოსები - სახელებით.

არაბული საკუთარი სახელები, რომელთაც „ალ“ არტიკლი დაერთვის, მოიძებნება სახელის ძირითად ნაწილზე.

ენციკლოპედიაში ფართოდაა გამოყენებული მითითებათა სისტემა, რომელიც მკითხველს მიანიშნებს, რომ ეს ტერმინი დამატებით ინფორმაციას მიაწვდის (ცნობილსა და ხშირად განმეორებად ტერმინზე მითითება არ კეთდება).

სიტყვათა დამკვიდრებული შემოკლებების გარდა („მაგ.“, „ე.ი.“, „ა.შ.“ და სხვ.) ენციკლოპედიაში გამოყენებულია საენციკლოპედიო გამოცემებში მიღებული შემოკლებები. თუ სტატიის სახელწოდება ტექსტში მეორდება, იგი, როგორც წესი, აღნიშნულია სახელწოდებაში შემავალ სიტყვათა პირველი ასოებით, რომლებსაც დაერთვის ბრუნვის ნიშნები. წელიწადის აღმნიშვნელ რიცხვებს სიტყვა „წელი“ („წ“.) არ ახლავს. ნაწარმოების (ლიტერატურული, მუსიკალური, მეცნიერული და სხვ.) დასახელების შემდეგ ფრჩხილებში მოცემული რიცხვები მისი პირველი გამოქვეყნების, შექმნის, შესრულების (დადგმის) თარიღია. პრემიის, სამეცნიერო ხარისხის, წოდებისა და სხვ. დასახელების შემდეგ ფრჩხილებშია ჩასმული მათი მინიჭების თარიღი.

სიდიდეებისა და სიდიდეთა ერთეულების სახელწოდებები, მათი აღნიშვნები ენციკლოპედიაში წარმოდგენილია ერთეულთა საერთაშორისო სისტემის მიხედვით. ენციკლოპედიის მკითხველებს ამ სისტემაზე გადასვლა რომ გაუადვილდეთ, ზოგჯერ ფრჩხილებში მოცემულია ადრე მიღებული აღნიშვნებიც.

მრავალი სტატიის ტექსტში ან ცალკე, სტატიის ბოლოს, მოცემულია ბიბლიოგრაფიული ცნობები. შიდასატექსტე ბიბლიოგრაფიული ცნობა სტატიის ბოლოს, როგორც წესი, აღარ მეორდება.

პერსონალიის თხზულებები, ძირითადად, განლაგებულია ქრონოლოგიურად, წყარო და ლიტერატურა - ანბანურად.

 

ენციკლოპედია „საქართველოში“ მიღებული ძირითადი შემოკლებანი

ა

აბსოლ.– აბსოლუტური
აბსტრ. – აბ­სტრაქ­ტუ­ლი
აგვ.– აგვისტო, აგვისტოსი
აგრ. – აგ­რა­რუ­ლი
აგრონ. – აგრონომიისა, აგრონომიული
ად­გილ. – ად­გი­ლობ­რი­ვი
ადიღ. – ადი­ღუ­რი (ენები)
ადმ.– ადმირალი (გვართან)
ადმ. – ად­მი­ნის­ტრა­ცი­უ­ლი, ად­მინის­ტრა­ცი­ისა
ადმ.–ტერ. – ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ–ტერი­ტო­რი­უ­ლი
ად­რინდ. – ად­რინ­დე­ლი
ავ­ტომ. – ავ­ტო­მა­ტუ­რი
ავტონ. – ავტონომიური, ავტონომიისა
აზერბ. – აზერბაიჯანელი, აზერბაიჯანისა, აზერბაიჯანული
ათასწლ. – ათას­წლე­უ­ლი
აკად. – აკა­დე­მი­ი­სა, აკა­დე­მი­უ­რი
აკად. – აკა­დე­მი­კოსი (მხოლოდ გვართან)
ალბ. – ალბანელი, ალბანეთისა, ალბანური
ალპ. – ალ­პუ­რი
ამ­ბულ. – ამ­ბუ­ლა­ტო­რია, ამ­ბუ­ლატო­რიუ­ლი
ამერ.–ამერიკელი, ამერიკისა, ამერიკული
ამიერკავკ. – ამიერკავკასიისა
ანატ. – ანატომიისა, ანატომიური
ანთროპოლ. – ანთროპოლოგიისა, ან­თროპოლოგიური
ანტ. – ან­ტი­კუ­რი
აო – ავტონომიური ოლქი (სახელწოდებასთან)
აპრ. – აპ­რი­ლი, აპ­რი­ლი­სა
არ – ავტონომიური რესპუბლიკა
არაბ. – არაბთა, არაბეთისა, არაბული
არამ. – არამეული
არითმ. – არით­მე­ტი­კი­სა, არით­მეტი­კუ­ლი
არქ. – არ­ქა­უ­ლი
არ­ქე­ოლ. – არ­ქე­ო­ლო­გი­ი­სა, არ­ქე­ოლო­გი­უ­რი
არქიტ. – არქიტექტორი (გვართან), არქიტექტურისა, არქიტექტურული
ასსრ – ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა
ასტრონ. – ასტრონომი (გვართან), ასტრონომიისა, ასტრონომიული
ატმ. – ატ­მოს­ფე­რუ­ლი
აფრ. – აფრიკელი, აფრიკისა, აფრიკული
აფხ. – აფხა­ზი, აფხა­ზე­თი­სა, აფხაზუ­რი
აქტ. – აქ­ტი­უ­რი
აღმ. – აღმოსავლეთი (აღმ. საქართველო – მსაზღვრელად)
აღმ-ით – აღმოსავლეთით
აღმასრ.– აღმასრულებელი
აღწ.–აღწერა, აღწერით
ახ. – ახა­ლი
ახლანდ. –ახლანდელი
ახ­. სტ. – ახ­ალი სტილით (თარიღთან)
ახ.წ. –ახალი წელთაღრიცხვით (თარიღთან)

ბ

ბალნეოლ.– ბალნეოლოგიური
ბერძნ. – ბერ­ძნუ­ლი
ბიბლ. – ბიბ­ლი­უ­რი
ბიბლ.–ბიბლიოგრაფია (თხზუ­ლებებთან)
ბიბლიოგრ.–ბიბლიოგრაფიული
ბიზანტ. – ბიზანტიელი, ბიზანტიისა, ბიზანტიური
ბი­ოგრ. – ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი
ბი­ოლ. – ბი­ო­ლო­გი­ი­სა, ბი­ო­ლო­გიუ­რი
ბი­ო­ქიმ. – ბი­ო­ქი­მი­ი­სა, ბი­ო­ქი­მი­უ­რი
ბ–კა – ბიბ­ლი­ო­თე­კა
ბო­ტან. – ბო­ტა­ნი­კი­სა, ბო­ტა­ნი­კუ­რი
ბურჟ. – ბურჟუაზიისა, ბურჟუაზიული

გ

გ. – გარდაიცვალა (თარიღთან)
გა­ერთ. – გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი
გა­ე­რო – გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი ერე­ბის ორ­გა­ნი­ზა­ცია
გაზ.– გაზეთი (სახელწოდებასთან)
გამომც.– გამომცემლობა
გამოც. – გამო­ცე­მა
გან­მათ. – გან­მა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ლი
გან­მან. – გან­მა­ნათ­ლე­ბე­ლი
განტ.–განტოლება, განტოლებისა
განყ–ბა – გან­ყო­ფი­ლე­ბა (ყველა ბრუნვაში)
გენ.–გენერალი (გვართან), გენერალური
გენ.-ლ.–გენერალ-ლეიტენანტი
გენ.-მ. – გენერალ-მაიორი
გენ.-პ.– გენერალ-პოლკოვნიკი
გე­ნეტ. – გე­ნე­ტი­კუ­რი
გეოგრ. – გეოგრაფიისა, გეოგრაფიული
გე­ოდ. – გე­ო­დე­ზი­ი­სა, გე­ო­დე­ზი­უ­რი
გე­ოლ. – გე­ო­ლო­გი­ი­სა, გე­ო­ლო­გიუ­რი
გე­ომ. – გე­ო­მეტ­რი­ი­სა, გე­ო­მეტ­რიუ­ლი
გერმ. – გერ­მა­ნე­ლი, გერ­მა­ნი­ი­სა, გერ­მა­ნუ­ლი
გვი­ანდ. – გვი­ან­დე­ლი
გირვ. სტერლ. – გირვანქა სტერლინგი
გრამატ. – გრამატიკისა, გრამატიკული
გრაფ. – გრა­ფი­კი­სა, გრა­ფი­კუ­ლი
გუბ. – გუ­ბერ­ნია (სა­ხელ­წო­დე­ბასთან), გუ­ბერ­ნი­ის

დ

დ.– დაიბადა (თარიღთან)
დაახლ.–დაახლოებით
დამს. არტ. – დამსახურებული არტისტი (მოღვაწე და სხვ.)
დას. – დასავლეთი (დას. ციმბირი– მსაზღვრელად)
დას-ით – დასავლეთით
დაღ. – დაღესტნელი, დაღესტნისა,
და­ღესტნური
დეკ. – დეკემბერი, დეკემბრისა
დეკორ. – დეკორატიული
დე­მოგრ. – დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი
დე­მოკრ. – დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი
დეპ. – დე­პუ­ტა­ტი
დე­პარტ. – დე­პარ­ტა­მენ­ტი (სა­ხელწო­დე­ბას­თან)
დი­ა­ლექტ. – დი­ა­ლექ­ტი­კუ­რი
დი­დაქტ. – დი­დაქ­ტი­კუ­რი
დინამ.– დინამიკური
დიპლ. – დიპ­ლო­მა­ტი­უ­რი
დრამ. – დრა­მა­ტუ­ლი
დსთ – დამოუკიდებელ სახელმ­წიფოთა თანამეგობრობა

ე

ებრ. – ებ­რა­ე­ლი, ებ­რა­უ­ლი
ეგზ. – ეგზემპლარი
ევოლ. – ევო­ლუ­ცი­ი­სა, ევო­ლუ­ცი­ური
ევრ. – ევ­რო­პე­ლი, ევ­რო­პი­სა, ევ­როპუ­ლი
ეთნ. – ეთ­ნი­კუ­რი
ეთნოგრ. – ეთნოგრაფიისა, ეთნოგრაფიული
ეკოლ. – ეკო­ლოგიი­სა, ეკო­ლოგიური
ეკონ. – ეკო­ნო­მი­კი­სა, ეკო­ნო­მი­კუ­რი, ეკო­ნო­მი­უ­რი
ენათმეცნ. – ენათმეცნიერებისა, ენათ­მეცნიერული
ენერგეტ. – ენერგეტიკისა, ენერგეტი­კული
ეროვნ. – ეროვნული
ესთეტ. – ესთეტიკისა, ესთეტიკური
ეტიმოლ. – ეტიმოლოგიისა, ეტიმოლოგიური
ეუთო–ევროპის უსაფრთხოებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაცია
ექსპ. – ექსპორტული
ექსპერ. – ექსპერიმენტული

ვ

ვერტ. – ვერტიკალური
ვეტ. – ვეტერინარიისა, ვეტერინარული
ვულკ. – ვულკანისა, ვულკანური

ზ

ზ. დ. –ზღვის დონიდან (ციფრობრივ მონაცემებთან)
ზო­ოლ. – ზო­ო­ლო­გი­ი­სა, ზო­ო­ლოგი­უ­რი
ზო­ო­ტექ. – ზო­ო­ტექ­ნი­კი­სა, ზო­ოტექ­ნი­კუ­რი

თ

თავ–რე – თავ­მჯდო­მა­რე
თარგმ. – თარგმანი, თარგმნილი
თბილ.–თბილისი, თბილისის
თეატრ. – თეატრისა, თეატრალური
თებ. – თებერვალი, თებერვლისა
თე­ოლ. – თე­ო­ლო­გი­ი­სა, თე­ო­ლო­გიუ­რი
თე­ორ. – თე­ო­რი­უ­ლი
თსსი – თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი
თსსუ – თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო უნივერსიტეტი
თსუ – თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
თურქ. – თურქეთისა, თურქული
თხზ. – თხზულება, თხზულებათა
თხზ. კრ. – თხზუ­ლე­ბა­თა კრე­ბუ­ლი
თხზ. სრ. კრებ. – თხზუ­ლე­ბა­თა სრუ­ლი კრე­ბუ­ლი

ი

იანვ. –იანვარი, იანვრისა
იდე­ალ. – იდე­ა­ლის­ტუ­რი
ივლ. – ივლისი, ივლისისა
ივნ. –ივნისი, ივნისისა
იმ­პ. – იმ­პერა­ტორი (სახელთან)
იმპერიალ. – იმპერიალისტური
იმპორტ. – იმპორტული
ინგლ. – ინგლისური
ინგუშ. – ინგუშეთისა, ინგუშური
ინდივიდ. –ინდივიდუალური
ინ­დო­ევრ. – ინ­დო­ევ­რო­პუ­ლი
ინჟ. – ინჟინერი (გვართან)
ინ­ტენს. – ინ­ტენ­სი­უ­რი
ინ-ტი – ინ­სტი­ტუ­ტი (ყველა ბრუნვაში)
ირან. – ირანელი, ირანისა, ირანული
ისტ. – ის­ტო­რი­ი­სა, ­ის­ტო­რიული
იტალ. – იტალიელი, იტალიისა, იტალიური
იურიდ. – იურიდიული

კ

კ. –კუნძული (სახელწოდებასთან)
კავკ. – კავ­კა­სი­ე­ლი, კავ­კა­სი­ი­სა, კავკა­სი­უ­რი
კათოლ. –კათოლიკური
კანდ. – კან­დი­და­ტი, კან­დი­და­ტისა
კა­პიტ. – კა­პი­ტა­ლუ­რი
კა­პი­ტალ. – კა­პი­ტა­ლის­ტუ­რი
კ-ები – კუნძულები
კერამ. – კერამიკისა, კერამიკული
კვადრ. – კვად­რა­ტუ­ლი
კიბერნ. – კიბერნეტიკისა, კიბერნეტიკული
კლიმ. – კლი­მა­ტი­სა, კლი­მა­ტუ­რი
კლინ. – კლინიკური, კლინიკის
კოლონ. – კოლონიური
კოლხ. –კოლხური
კომპ.–კომპოზიტორი (გვართან)
კომპლ. – კომ­პლექ­სუ­რი
კომპოზ. – კომპოზიციური
კო­მუნ. – კო­მუ­ნა­ლუ­რი
კონკრ. – კონკრეტული
კონსერვ. – კონსერვატორია, კონსერ­ვატორიისა
კონსტ. – კონ­სტი­ტუ­ცი­ი­სა, კონ­სტიტუ­ცი­უ­რი
კონსტრ. – კონ­სტრუქ­ცი­ი­სა, კონსტრუქ­ცი­უ­ლი
კოსმ. – კოს­მო­სი­სა, კოს­მო­სუ­რი
კრებ. – კრე­ბუ­ლი
კრიტ. – კრიტიკისა, კრიტიკული
კულტ. – კულტურისა, კულტურული (საზღვრულთან)
კურ. – კურორტი (სახელწოდებასთან)
კუსტ. – კუს­ტა­რუ­ლი

ლ

ლა­ბორ. – ლა­ბო­რა­ტო­რი­ი­ს, ლა­ბორა­ტო­რი­უ­ლი
ლაზ. – ლაზური
ლათ. – ლათინური
ლინგვ. – ლინ­გვის­ტი­კა, ლინ­გვისტი­კუ­რი
ლირ.– ლირიკული
ლიტ. – ლიტერატურული
ლიტ-რა – ლი­ტე­რა­ტუ­რა

მ

მ.– მუხლი (კოდექსის)
მაგ. – მაგალითად
მაგნ. – მაგ­ნი­ტუ­რი
მათ. – მა­თე­მა­ტი­კი­სა, მა­თე­მა­ტიკუ­რი
მა­ნუფ. – მა­ნუფაქ­ტუ­რი­სა, მა­ნუ­ფაქტუ­რუ­ლი
მარცხ. – მარცხენა
მარჯვ. – მარჯვენა
მა­ტერ. – მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი
მა­ტე­რი­ალ. – მა­ტე­რი­ა­ლის­ტუ­რი
მაქს. – მაქ­სი­მა­ლუ­რი, მაქ­სი­მუ­მი
მახლ. – მახლობელი (აღმოსავლეთთან)
მდ. – მდინარე (სახელწოდებასთან)
მეგრ. – მე­გრუ­ლი
მედ. – მე­დი­ცი­ნი­სა
მეთოდოლ. – მეთოდოლოგიისა, მეთოდოლოგიური
მელიორ. – მელიორაციისა, მელიორაციული
მეტალ. – მეტალურგიისა, მეტალურგიული
მეტეოროლ. – მეტეოროლოგიისა, მეტეოროლოგიური
მე­ტროლ. – მეტროლოგიისა, მეტრო­ლო­გი­უ­რი
მე­ქან. – მე­ქა­ნი­კუ­რი, მექანიკისა
მეცნ. – მე­ცნი­ე­რე­ბი­სა, მე­ცნი­ე­რუ­ლი, მეცნიერებათა
მთ. – მთა­ვა­რი (თა­ნამ­დე­ბო­ბას­თან)
მითოლ. – მითოლო­გიისა, მითოლოგიური
მინ. – მი­ნი­მა­ლუ­რი, მი­ნი­მუ­მი
მი­ნერ. – მი­ნე­რა­ლუ­რი
მოთხრ. –მოთხრობა (სათაურთან)
მო­ნუმ. – მო­ნუ­მენ­ტუ­რი
მორფოლ.– მორფოლოგიისა, მორფოლოგიური
მოსახლ. – მოსახლეობა, მოსახლეობისა
მოსკ. – მოსკოვი, მოსკოვისა
მოსწ. – მო­სწავ­ლე
მოძვ. – მო­ძვე­ლე­ბუ­ლი
მრ.რ. – მრავლობითი რიცხვი
მრეწვ. – მრეწველობა, მრეწველობისა
მუს. – მუსიკის, მუსიკალური
მუსლ. – მუს­ლი­მა­ნუ­რი
მცხ. – მცხოვ­რე­ბი
მწვ. – მწვერვალი (სახელ­წოდებასთან)
მხ.რ. – მხოლოობითი რიცხვი

ნ

ნამდვ. – ნამდვილი (გვარი, სახელი)
ნა­ტო – ჩრდი­ლო–ატ­ლან­ტი­კუ­რი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის ორ­გა­ნი­ზა­ცია
ნაწ. – ნაწილაკი, ნაწილი
ნახ. – ნახაზი
ნახ. – ნა­ხე­ვა­რი (I ნახ., II ნახ.)
ნ.-კ. – ნახევარკუნძული 

ნოემბ. – ნოემბერი, ნოემბრისა

ო

ობსერვ. – ობსერვატორია
ოკ. – ოკეანე (სახელწოდებასთან)
ოპტ. – ოპ­ტი­კი­სა, ოპ­ტი­კუ­რი
ოპ­ტიმ. – ოპ­ტი­მის­ტუ­რი
ორგ. – ორგანული
ორთოგრ.– ორთოგრაფიული
ორი­გინ. – ორი­გი­ნა­ლუ­რი
ოროგრ. – ოროგრაფიული
ოსმ. – ოსმალეთისა, ოსმალური
ოფიც. – ოფი­ცი­ა­ლუ­რი
ოქტ. – ოქტომბერი, ოქტომბრისა

პ

პ. – პუნქტი (სახელწოდებასთან)
პათოლ. – პათოლოგიური
პალეონტოლ. – პალეონტოლოგიისა, პალეონტოლოგიური
პარ­ლამ. – პარ­ლა­მენ­ტი­სა, პარ­ლამენ­ტუ­რი
პარტ. –პარტიული
პარტიზ. – პარტიზანული
პატრ. – პატ­რი­ო­ტუ­ლი
პედ. – პე­და­გო­გი­კი­სა, პე­და­გო­გი­ური
პე­სიმ. – პე­სი­მის­ტუ­რი
პლასტ. – პლას­ტი­კუ­რი
პ/მგ – პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი
პნევმ. – პნევმატიკური
პო­ლიგრ. – პო­ლიგ­რა­ფი­ი­სა, პო­ლიგ­რა­ფი­უ­ლი
პო­ლიტ. – პო­ლი­ტი­კუ­რი
პოლიტექ. – პოლიტექნიკური
პოლკ. – პოლკოვნიკი (გვართან)
პო­პულ. – პო­პუ­ლა­რუ­ლი
პრაქტ. – პრაქ­ტი­კუ­ლი
პროგრ. – პროგ­რე­სუ­ლი
პროვ. – პრო­ვინ­ცი­ისა, პროვინციული
პროფ. – პროფესორი (გვართან)
პროფ. – პროფესიული
პუბლიც. – პუბლიცისტიკისა, პუბლიცისტური

ჟ

ჟურნ. – ჟურნალი (სათაურთან)

რ

რაოდ. – რაოდენობა
რეგულ. – რეგულარული
რედ. – რედაქცია (ტექსტის შიგნით), რედაქტორი (გვართან)
რედ.-გამომც. – რედაქტორ-გამომცემელი
რევ. – რევოლუციისა, რევოლუციური
რეკონსტრ. – რეკონსტრუქცია, რეკონსტრუქციისა
რელიგ. – რელიგიისა, რელიგიური
რეჟ. – რეჟისორი
რესპ. – რესპუბლიკა, რესპუბლიკისა, რესპუბლიკური
რ-იც, რ-ებიც – რომელიც, რომლებიც (მოკლდება ყველა ბრუნვაში)
რ-ნი – რაიონი
რ-ნული – რაიონული
რომანტ. – რომანტიკული
რუს. – რუსული, რუსეთისა
რფ – რუსეთის ფედერაცია
რჩ. – რჩეული
რ. ც. – რაიონული ცენტრი (სახელწოდებასთან)

ს

ს. – საუკუნე (თარიღთან), საუკუნის
საავტ. – საავტომობილო
საარტ. – საარტილერიო
საბჭ. – საბჭოთა
საგანმან. – საგანმანათლებლო
სადგ. – სადგური
საეკლ. – საეკლესიო
საერთაშ. – საერთაშორისო
საზ. – საზოგადო, საზოგადოებრივი
საზ-ბა – საზოგადოება (ყველა ბრუნვაში)
საზღვ. – საზღვაო
საინჟ. – საინჟინრო
საისტ. – საისტორიო
საკავშ. – საკავშირო
საკ. სახელმწ. – საკუთარი სახელწოდება
სალიტ. – სალიტერატურო
სამართ. – სამართლის, სამართლებრივი
სამედ. – სამედიცინო
სამეცნ. – სამეცნიერო
სამეცნ.-კვლ. – სამეცნიერო-კვლევითი
სამეცნ.-პოპულ. – სამეცნიერო-პოპულა­რუ­ლი
სამკურნ. – სამკურნალო
სამრეწვ. – სამრეწველო
სამშ. – სამშენებლო
სამხ. – სამხედრო
სამხრ. – სამხრეთი (მსაზღვრელად)
სამხრ-ით – სამხრეთით
სანიტ. – სანიტარული
სას. – სასულიერო
სას.-სამ. – სასოფლო-სამეურნეო
სასწ. – სასწავლო
სატრანზ.–სატრანზიტო
სატრანსპ. – სატრანსპორტო
საფრ.–საფრანგეთისა
საქ. – საქართველოს (სსრ-თან)
საქ. კპ – საქართველოს კომუნისტური პარტია
საქართვ. – საქართველოს
საშ. – საშუალო
საცხოვრ. – საცხოვრებელი
სახ. – სახელობის
სახ. – სახალხო (სახ. არტისტი, სახ. მხატვარი და მსგავს შემთხვევებში)
სახელმწ. – სახელმწიფო, სახელმწიფოსი
სახვ. – სახვითი (საზღვრულთან)
ს.-დ. – სოციალ-დემოკრატიული (პარ­ტია, ჯგუფი)
სექტ. – სექტემბერი, სექტემბრისა
სვან. – სვანური
სიმფ. – სიმფონიისა,სიმფონიური
სინონ. – სინონიმი
სისტემ. – სისტემატური, სისტემური
სომხ. – სომხეთისა, სომხური
სოფ. – სოფელი (სახელწოდებასთან)
სოც. – სოციალური
სოციალ. – სოციალისტური
სპარს. – სპარსული, სპარსეთისა
სპეც. – სპეციალური
სპეციფ. – სპეციფიკური
სპი – საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი
სპორტ. – სპორტული
სს. – საუკუნეები, საუკუნეების (ყველა ბრუნვაში)
სსიპ–საჯარო სამართალი იურიდიუ­ლი პირი
სსრკ–საბჭოთა სოციალისტური
რეს­პუბლიკების კავშირი
სტ. – სტატია
სტანდ. – სტანდარტული
სტატ. – სტატიკური
სტატისტ. – სტატისტიკისა, სტატისტიკური
სტუ – საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი
სუბალპ. – სუბალპური
სუბტროპ. – სუბტროპიკული
სურ. – სურათი

ტ

ტ. – ტომი (წიგნისა)
ტაბ. – ტაბულა
ტემპ-რა – ტემპერატურა (ყველა ბრუნვაში)
ტერიტ. – ტერიტორია, ტერი­ტორიული
ტერმ. – ტერმინი
ტექ. – ტექნიკისა, ტექნიკური
ტექნოლ. – ტექნოლოგიისა, ტექნოლოგიური
ტექსტოლ. – ტექსტოლოგიისა,
ტექს­ტოლოგიური
ტექტონ. – ტექტონიკური
ტიპოლ. – ტიპოლოგიური
ტოპოგრ. – ტოპოგრაფიისა, ტოპოგრაფიული
ტრად. – ტრადიციისა, ტრა­დიციული
ტრანსპ. – ტრანსპორტი, ტრანსპორტისა
ტრიგონ. – ტრიგონომეტრიისა, ტრი­გონომეტრიული
ტროპ. – ტროპიკული

უ

უმაღლ. – უმაღლესი
უნივერს. –უნივერსალური
უნ-ტი – უნივერსიტეტი (ყველა ბრუნვაში)
უფრ. – უფროსი (თანამდებობასთან)
უღელტ. – უღელტეხილი
უცხ. – უცხოური

ფ

ფ. – ფუტი
ფაკ-ტი – ფაკულტეტი (ყველა ბრუნვაში)
ფართ. – ფართობი
ფარმაკ. – ფარმაკოლოგიისა, ფარმა­კოლოგიური
ფედერ. – ფედერაციისა, ფედერაციული
ფეოდ. – ფეოდალური
ფიზ. – ფიზიკისა, ფიზიკური
ფიზიოლ. – ფიზიოლოგიისა, ფიზიოლოგიური
ფიზკულტ. –ფიზკულტურის, ფიზკულტურული
ფილოლ. – ფილოლოგიისა, ფილოლოგიური
ფილოს. – ფილოსოფიისა, ფილოსოფიური
ფინანს. – ფინანსური
ფ-კა – ფაბრიკა ( ყველა ბრუნვაში)
ფონეტ. – ფონეტიკისა, ფონეტიკური
ფოტოგრ. – ფოტოგრაფიისა, ფოტოგრაფიული
ფრანგ. – ფრანგული
ფსევდ. – ფსევდონიმი
ფსიქ. – ფსიქიკური, ფსიქიკისა
ფსიქოლ. – ფსიქოლოგიისა, ფსიქოლოგიური

ქ

ქ. – ქალაქი (სახელწოდებასთან)
ქ-ები – ქალაქები (მხოლოდ სახელწოდებასთან)
ქართ. – ქართული
ქართვ. – ქართველი
ქიმ. – ქიმიისა, ქიმიური
ქირურგ. – ქირურგიისა, ქირურგიული
ქ-ნა – ქარხანა (ყველა ბრუნვაში)
ქორეოგრ.– ქორეოგრაფიის, ქორეოგრა­ფიული
ქრისტ. – ქრისტიანული
ქრონ. – ქრონიკული
ქრონოლ. – ქრონოლოგიური
ქუთ. – ქუთაისი

ყ

ყაბ. – ყაბარდოელი, ყაბარდოსი, ყაბარდოული
ყოფ. – ყოფილი

შ

შდრ. – შეადარე
შემდგ. – შემდგენელი
შნშ – შენიშვნა
შპს – შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება

ჩ

ჩაჩნ.-ინგ. – ჩაჩნეთ-ინგუშეთისა
ჩრდ. – ჩრდილოეთი, ჩრდილო
(ჩრდილო კავკასია-მსაზღვრელად)
ჩრდ-ით – ჩრდილოეთით
ჩრდ.-აღმ. - ჩრდილო-აღმოსავლეთი (მსაზღვრელად)
ჩრდ.-დას–ჩრდილო-დასავლეთი (მსაზღვ­რელად)

ც

ც. – ცალი (რაოდენობასთან)
ცენტრ.– ცენტრალური
ცხრ. – ცხრილი

ძ

ძვ. – ძველი
ძვ.სტ. – ძველი სტილით
ძვ.წ. – ძველი წელთაღრიცხვით

წ

წ.-კორ. – წევრ-კორესპონდენტი
წ. – წელი (თარიღთან)
წლ. – წლიური
წმ. – წმინდა (სახელთან)
წყალსაც.– წყალსაცავი (სახელ­წოდებასთან)

ჭ

ჭან. – ჭანური

ხ

ხალხ. – ხალხური
ხელმძღვ. – ხელმძღვანელი
ხელოვნ. – ხელოვნებისა
ხვ.წ. – ხვედრითი წონა, წილი
ხორვ. – ხორვატი, ხორვატიისა, ხორვატული

ჰ

ჰიდროგრ. – ჰიდროგრაფიისა, ჰიდროგრაფიული
ჰიდროლ. – ჰიდროლოგიისა, ჰიდრო­ლოგიური
ჰიდრომეტეოროლ. – ჰიდრო­მე­ტეოროლოგიისა, ჰიდრომე­ტეოროლო­გიური
ჰიდროსტ. – ჰიდროსტატიკისა, ჰიდ­როსტატიკური
ჰიდროტექ. – ჰიდროტექნიკისა, ჰიდროტექნიკური
ჰისტოლ. – ჰისტოლოგიისა, ჰისტოლოგიური
ჰორიზ. – ჰორიზონტალური

სიდიდეთა ჯერადი და წილობითი ერთეულების დასახელებების წარმოსაქმ­ნელი თავსართების
შემოკლებული აღნიშვნები

ა – ატო....
გ – გიგა...
დ – დეცი...
დკ – დეკა...
კ – კილო...
მ – მილი...
მეგ – მეგა...
მკ – მიკრო ...
ნ – ნანო...
პ – პიკო...
პეტ – პეტა...
ს – სანტი...
ტ – ტერა...
ფ – ფემტო...
ჰ – ჰექტო...

სიდიდეთა ერთეულების შემოკლებული აღნიშვნები

ა – ამპერი
Ǻ – ანგსტრემი
ა. ე. – ასტრონომიული ერთეული
ა. სთ – ამპერ-საათი
ატ – ატმოსფერო ტექნიკური
ატმ – ატმოსფერო ფიზიკური
ბერ – ბიოლოგიური ეკვივალენტი
რენტგენისა
ბრ/წთ – ბრუნი წუთში
გ – გრამი
გბ – გილბერტი
გ-ეკვ – გრამ-ეკვივალენტი
გრად – გრადუსი
გს – გაუსი 
C – გრადუსი ცელსიუსის
დბ – დეციბელი

დკლ – დეკალიტრი
დმ – დეციმეტრი
დნ – დინი
დღ-ღ – დღე-ღამე
ე – ერსტედი
ევ– ელექტრონვოლტი
ერგ – ერგი
ვ – ვოლტი
ვ.ა – ვოლტ-ამპერი
ვბ – ვებერი
ვტ – ვატი
ვტ.სთ – ვატ-საათი
ზ. მილ.– ზღვის მილი
თ – თვე
К – კელვინი
კ – კულონი
კალ – კალორია
კარ – კარატი
კგ – კილოგრამი
კგძ – კილოგრამ-ძალა
კდ – კანდელა
კევ – კილოელექტრონვოლტი
კვრ –კვირა
კვტ – კილოვატი
კვტ.სთ – კილოვატ-საათი
კვძ – კვანძი
კკალ – კილოკალორია
კმ – კილომეტრი
კმოლ – კილომოლი
ლ – ლიტრი
ლმ – ლუმენი
ლქ – ლუქსი
მ – მეტრი
მგ – მილიგრამი
მეგევ – მეგაელექტრონვოლტი
მეგვტ – მეგავატი
მეგომ – მეგაომი
მეგჰც – მეგაჰერცი
მინ – მინუტი
მკმ – მიკრომეტრი
მკფ – მიკროფარადა
მკწმ – მიკროწამი
მლ – მილილიტრი
მმ – მილიმეტრი
მმ ვწყ. სვ. – მილიმეტრი ვერცხლისწყლის სვეტისა
მმ წყ. სვ.– მილიმეტრი წყლის სვეტისა
მოლ – მოლი
მქს – მაქსველი
ნ – ნიუტონი
ნმ – ნანომეტრი
ნტ – ნიტი
ნწმ – ნანოწამი
ომ – ომი
პა – პასკალი
პზ – პუაზი
პს – პარსეკი
პფ – პიკოფარადა
რ – რენტგენი
რად – რადი
რად – რადიანი
სეკ – სეკუნდი
სთ – საათი
სიმ – სიმენსი
სინ. წ. – სინათლის წელიწადი
სმ – სანტიმეტრი
სნთ – სანთელი
სპზ – სანტიპუაზი
სსტ – სანტისტოქსი
სტ – სტოქსი
სტერ – სტერადიანი
ტ – ტონა
ტლ – ტესლა
ტძ – ტონა-ძალა
ფ – ფარადა
ც – ცენტნერი
ც/ჰა – ცენტნერი ჰექტარზე
ც. ძ. – ცხენის ძალა
წ – წელიწადი
წთ – წუთი
წმ – წამი
ჯ – ჯოული
ჰა – ჰექტარი
ჰლ – ჰექტოლიტრი
ჰნ – ჰენრი
ჰც - ჰერცი

შემოკლებები ბიბლიოგრაფიულ აღწერილობებში

ქართულ ენაზე

ა.ა. – ადგილის აღუნიშვნელად
ავტ. – ავტორი
ავტორეფ. – ავტორეფერატი
ამონაბ. – ამონაბეჭდი
ბიბლიოგრ. – ბიბლიოგრაფია, ბიბლიო­გრაფიითურთ
ბიულ. – ბიულეტენი
ბროშ. – ბროშურა
გადამუშ. – გადამუშავებული
გაზ. – გაზეთი
გამოც. – გამოცემა
განმ. – განმეორებითი
განყ. – განყოფილება
გვ. – გვერდი
დამატ. – დამატება, დამატებითი
დამუშ. – დამუშავებული
დის. – დისერტაცია
ენიმკი – აკად.ნ.მარის სახ. ენის,
ისტორიისა და მატერიალური
კულტურის ინსტიტუტი
თ. – თავი
თ.ა. – თარიღის აღუნიშვნელად
თანაავტ. – თანაავტორი
თარგმ. – თარგმანი, თარგმნილი
თხზ. – თხზულებანი
თხზ. კრ. – თხზულებათა კრებული
თხზ. სრ. კრ. – თხზულებათა სრული კრებული
ინ-ტი – ინსტიტუტი
კომენტ. – კომენტარები
კრ. – კრებული
კრიპტ. – კრიპტონიმი
ლიტ. – ლიტერატურა
მ. – მუხლი (მმ.–მუხლები)
ნაკვ. – ნაკვეთი
ნაწ. – ნაწილი
პ. – პუნქტი
პ/მგ. რედ. – პასუხისმგებელი რედაქტორი
პუბლ. – პუბლიკაცია
ჟურნ. – ჟურნალი
რედ. – რედაქტორი, რედაქციით
რეფ. – რეფერატი
რეც. – რეცენზია
რჩ. თხზულებანი – რჩეული თხზულე­ბანი
რჩ.ნაწარმ. – რჩეული ნაწარმოებები
საბ. – საბუთი
სათ. – სათაური
სვ. – სვეტი
სტ. – სტატია
ტ. – ტომი
უნ-ტი – უნივერსიტეტი
ფ. – ფონდი
ფსევდ. – ფსევდონიმი
შემდგ. – შემდგენელი
შემოკლ. – შემოკლება, შემო­კლებული
შესავ. – შესავალი
წ. – წელი (წწ.–წლები)
წ.ა– წლის აღუნიშვნელად
წგ.– წიგნი, წიგნში
წინასიტყვ.– წინასიტყვაობა, წინასიტყვაობით
წ.ჰ. – წელთაღრიცხვა ჰიჯრით
ხელნაწ. – ხელნაწერი

რუსულ ენაზე

автореф. – автореферат
AH – Aкадемия наук
б. г. – без года
б. м. – без места
библ. – библиография
в. – выпуск
вступ. ст. – вступительная статья
г. – год
гл. – глава
дисс. – диссертация
докум. – документы, документальный
доп. – дополнение, дополнительный
загл. – заглавие
Избр. произв. – избранные произведения
Избр. соч. – избранные сочинения
изд. – издание, издатель
ин-т – институт
кн. – книга
коммент. – комментарии
ЛГУ – Ленинградский государственный университет
МГУ – Московский государственный
университет
назв. – название
огл. – оглавление
отв. ред. – ответственный редактор
отт. – оттиск
пер. – перевод
под ред. – под редакцией
Полн. собр. соч. – полное собрание сочинений
предисл. – предисловие
прил. – приложение
прим. – примечание
псевд. – псевдоним
публ. – публикация
разд. – раздел
ред. – редактор, редакция
реф. – реферат
рец. – рецензия
с. – страница
сб. – сборник
сер. – серия
Собр. соч. – собрание сочинений
сокр. – сокращение, сокращенный
сост. –составитель, составленный
Соч. – сочинения
ст. – статья
стеногр. – стенограмма, стенографический
столб. – столбец
тетр. – тетрадь
т. – том
ун-т – университет
ч. – часть
яз. – язык

ქალაქების სახელწოდებათა შემოკლებანი ბიბლიოგრაფიაში

ქართულ ენაზე

ბათ.–ბათუმი
თბ.–თბილისი
ლ.–ლენინგრადი
მ.–მოსკოვი
პ.–პეტროგრადი
სოხ.–სოხუმი
სპბ.–სანქტ- პეტერბურგი
ქუთ.–ქუთაისი
ცხინვ.–ცხინვალი

უცხოურ ენაზე

А.-А. – Алма-Ата
Аш. – Ашхабад
Г. – Горький
Душ. – Душанбе
Ер. – Ереван
К. – Киев 

Киш. – Кишинёв
Л. – Ленинград
М. – Москва
М. – Л. – Москва – Ленинград
Новосиб. – Новосибирск
Од. – Одесса
П. – Петроград (Петербург)
Ростов н/Д – Ростов-на-Дону
С. – София
СПб – Санкт-Петербург
Тал. – Таллин
Таш. – Ташкент
Тб. – Тбилиси
Фр. – Фрунзе
Хар. – Харьков

Amst. – Amsterdam
Antw. –Antwerpen
B. – Berlin
B. Aires – Buenos Aires
Balt. – Baltimore
Bdpst. – Budapest
Berk. – Berkeley
Brat. – Bratislava
Brux. – Bruxelles
Buc. – Bucureşti
Camb. – Cambridge
Chi. – Chicago
Cph. – Copenhagen, Copenhague
Fr./M. – Frankfurt am Main
Gen. – Genève
Gött. – Göttingen
Hamb. – Hamburg
Hdlb. – Heidelberg
Hels. – Helsingfors, Helsinki
Ist. – Istanbul
Kbh. – København
L. – London
Los Ang. – Los Angeles
Lpz. – Leipzig
Mass. – Massachusetts
Melb. – Melbourne
Méx. – México
Mil. – Milano
Münich – München
N.Y. – New York
Oxf. – Oxford
P. – Paris
Phil. – Philadelphia
Rio de J. – RIo de Janeiro
S. F. – San Francisco
Stockh. – Stockholm
Stras. – Strasbourg
Stuttg. – Stuttgart
W. – Wien
Warsz. – Warszawa
Wash. – Washington
Z. – Zürich