კაკაბაძე

ალდე გრიგოლის ასული კაკაბაძე

ა. გ. კაკაბაძე.

ა. გ. კაკაბაძე. დეკორატიული დოქები. 1968–72 წწ.

ალდე გრიგოლის ასული (18. X. 1932, თბილისი, – 31. I. 2016, იქვე), მხატვარ-კერამიკოსი. სა­ქართვ. სახ. მხა­ტვა­რი (1987). თანამედროვე კერამიკის ეროვნ. სკოლის ერთ-ერთი მნიშვ­ნე­ლო­ვანი წარმომადგენელი. და­ამთავრა თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვ­რო აკადემიის გამოყენებითი ხელოვნების ფაკ-ტი (1957). 1957- იდან მონა­წილეობდა სამხატვრო გამოფენებში. 1964–2011 ეწეოდა პედ. მო­ღვაწეობას თბილ. სამხატვრო აკადემიაში (1980-იდან – პროფესორი).

ნამუშევრები: ღვინის ჭურჭელი „ხევსური პატარძალი“ (1965), მარანი „ორნი“ (1968), მარანი „ძველი სიმღერა“ (1970), ლარნაკი „მზის ქვეშ“ (1983), თასი „საახალწლო“ (1991), ღვინის ჭურჭელი „თეთრი ზღაპარი“ (1972); „ქარ­თული ხალხური ზღაპრები“ (1957), „სალამურა“ (1960), „საქარ­თვე­ლო“ (1977), „მიტოვებული სოფელი“ (1982), „მოხუცი კახელის პორტრეტი“ (1975), „ქართველი ქალის პორტრეტი“ (1975), „ხევსური გოგონას პორტრეტი“ (1976), „ლეონას პორტრეტი“ (1977) და სხვ.

მონაწილეობდა სა­ქარ­თვე­ლოსა და საზღვარგარეთ გამართულ გამოფენებში: პოლონეთი (1960), თურქეთი (1965), შვეიცარია (1966), საფრანგეთი (1966, 1970, 1982), ალჟირი (1967), კანადა (1967), შვედეთი (1967, 1976), იუგოსლავია (1968), გერმანია (1969), ბულგარეთი (1970), უნგრეთი (1970), იაპონია (1970), იტალია (1972), საბერძნეთი (1977, 1989), ავსტრია (1979), ირლანდია (1980), პორტუგალია (1981, 1988) და სხვ. პერსონა­ლური გამოფენები: თბილისი (1974), მოსკოვი (1977), ნანტი (1982, საფრანგეთი), ვლადიმირი (1983, რფ).

მიღებული აქვს ვალორისის (1966, 1970, საფრანგეთი), ფაიენცას (1972, იტალია) და ჟენევის (1977, შვეიცარია) კერამიკის საერთაშ. გამოფენა-კონკურსების დიპლომები; სსრკ სამხატვრო აკადემიის საპატიო დიპლომი კერამიკული ნამუშევრების სერიისათვის (1972); სა­ქართვ. მხატვართა კავშირის მე­და­ლი საუკეთესო კერამიკული ნამუშევრისათვის (1977). მისი ნამუშევრები და­ცულია შ. ამირანა­შვი­ლის სახ. ხელოვნების, მოსკოვის აღმ. ხალხთა ხელოვნების, კუსკოვოს (რფ) კერამიკის სა­ხელმწ., პრაღის გამოყენებითი ხელოვნების, ბერლინის კერამიკის მუზეუმებში და სხვ. არის ავტორი წიგნისა – "ქართული თანამედროვე კერამიკა" (1984, მოსკოვი). დაჯილდოებულია ღირსების ორდენით (2006).

ლიტ.: М а ч а б е л и К. Г., Алде Какабадзе. Керамика, М., 1 981.

ამირ დავითის ძე კაკაბაძე

დ. კაკაბაძე. 1926. პარიზი. უცნობი ფო­ტო-გრა­ფი

ა. დ. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. ცისფერი სერია. "გული". 1981. კერძო საკუთრება.

ამირ დავითის ძე (26. IX. 1941, თბილისი, – 23. III. 2015, იქვე), ფერმწერი, გრაფიკოსი, სცენოგრაფი. მხატვარ დ. კაკაბაძის ­შვი­ლი. სა­ქართვ. დამს. მხატვა­რი (1990). დაამთავრა თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვრო აკადემიის ფერწერისა და თეატრ.-დეკორ. ფაკ-ტები (1967). სამხატვრო გამოფენებში მონაწილეობდა 1967- იდან. ნამუშევრები: ფერწერა – "ქარ­თული ნატურმორტი" (1972), "ნატურმორტი კაქტუსით" (1977), "კუმურდო" (1985), "თოვლიანი მთა" (1987), "ავტოპორტრეტი" (1993), "წმინდა პეტრეს ტაძარი" (1999), სერია "პარიზი" (1994– 95); პოპ-არტი: "ნიჟარები სივრცეში" (1975), "მხატვრის ხელი" (1980), "არქეოლოგია" (1985), "გარიჟრაჟი" (1987); გრაფიკა – ლითოგრაფიების სერია "მთიანი სა­ქარ­თვე­ლო" (1976), სერიები "ალეგორიული ნატურმორტები" (1984–85), "სკულპტურული ფანტაზიები" (1986), "გზა" (1991); თეატრ.-დეკორ. ხელოვნება – ო. მამფორიას "მეტეხის ჩრდილში" (1968, მესხი­შვი­ლის თეატრი), კ. გამსახურდიას "მთვარის მოტაცება" (1968), ვაჟა-ფშაველას "ორი პოემა" (1970, ორივე – მარჯანი­შვი­ლის თეატრი), ო. იოსელიანის "სანამ ურემი გადაბრუნდება" (1970, რუსთაველის თეატრი) და სხვ. დამდგმელ მხატვრად მუ­შაობ­და ფილმებზე: "ნუცა" (1970), "XIX საუკუნის ქარ­თული ქრონიკა" (1978), "გზა შინისაკენ" (1982), "წინაპართა მიწა" (1982). პერსონალური გამოფენები: თბილისი, გალერეა "კოპალა" (2007), ლონდონი (2008), ბად-რაპენაუ (2008, გერმანია). მისი ნამუშევრები და­ცუ­ლია შ. ამირანა­შვილის სახ. ხელოვნების მუზეუმში, დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნულ გალერეაში, ციმერლის მუზეუმში (აშშ), საფრანგეთის, ბელგიის, საბერძნეთის, ინგლისის, აშშ-ის, გერმანიის, რუსეთის, სა­ქარ­თველოს კერძო კოლექციებში.

დავით ნესტორის ძე კაკაბაძე

დ. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. "ნავები". 1921. კერძო საკუთრება.

დ. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. "განგმირული თევზი". 1925. იელის ­უნივერსიტეტის (აშშ) სამხატვრო გალერეის კოლექცია.

დ. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. კონსტრუქციულ-დეკორა­ტიული კომპოზიცია. 1924. შ. ამირანა­შვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმი. თბილისი.

დ. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. კომპოზიცია. 1923. კერძო საკუთრება.

დავით ნესტორის ძე [8(20). VIII. 1889, სოფ. კუხი (დიდი კუხი), ახლანდ. ხონის მუნიციპალიტეტი, – 10. V. 1952, თბილისი], ფერმწერი, გრაფიკოსი, თეატრისა და კინოს მხა­ტვარი, ხელოვნების თეორეტიკოსი, გამომგონებელი. სა­ქართვ. ხელოვნების დამს. მოღვაწე (1950). ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში სწავლის დროს (1900–09) აქვეყნებდა ნახატებს ქართ. პერიოდულ პრესაში. 1910–16 წლებში სწავლობდა პეტერბურგის უნ-ტში (ბიოლოგის დიპლომით დაამთავ­რა ფიზიკა-მათ. ფაკ-ტის სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყვე­ლო განყ-ბა), პარალელურად – მხატვარ ლ. დმი­ტრიევ-კავკაზსკის სახელოსნო­ში. ამ პერიოდში კ-მ დაიწყო ძვ. ქართ. ხელოვნების კვლე­ვა. პირველი თეორიული ნაშრომი მიუძღვნა ბეშქენ ოპიზარს. პეტერბურგში ყოფნისას გაეცნო უახლეს მიმდინარეობებს რუსულ და დასავლეთევროპულ მხატვრობაში. ამავე პერიოდს განეკუთვნება ფინეთსა და სა­ქარ­თვე­ლო­ში ნატურიდან შესრულებული პეიზაჟები, ავტოპორტრეტები ("ავტოპორტრეტი სარკესთან", 1913, სა­ქართვ. ეროვნ. მუზეუმი; "ავტოპორტრეტი ბროწეულებით", 1913; "ავტოპორტრეტი რუხ ხალათში", 1917 – ორივე კერძო საკუთრება); დედის (კერძო საკუთრება), მამის (კერძო კოლექცია, რუსეთი; ორივე 1914) და ძმის (დ. კაკაბაძის სახ. ქუთაისის გალერეა; 1915) პორტრეტები. ასევე ქმნიდა კუბისტურ სურათებს ("დასაფლავება იმე­რეთ­ში", 1913 და "კუბისტური ავტოპორტრეტი", 1914 – ორივე მხატვრის ოჯახის საკუთრება).

1918 დაბრუნდა სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ამ პერიოდში სა­ბო­ლოოდ ჩა­მო­ყალიბ­და მისი, როგორც მკაფიო თავისებურებების მქონე მხატვრის, შემოქმედებითი სახე; ამ დროს შექმნა იმერეთის პეიზაჟების ციკლის პირველი ნიმუშები. ადრინდელი პეიზაჟებისგან განსხვავებით, ისინი უშუალოდ ბუნებას კი არ ასახავდნენ, არამედ მკაფიოდ გამოკვეთილ პრინციპებზე აგებულ სურათებს. მათში მოცემულია იმერეთის ბუნების განზოგადებული სახე. კომპოზიციებს ახასი­ა­თებს ნათელი, კლასიკური ტექტონიკურობა ("პეიზაჟი წითელი გზით", "პეიზაჟი ციხითა და მდინარით", 1918, ორივე მხატვ­რის ოჯახის საკუთრება). სურათზე "იმერეთი - დედაჩემი" (1918) მხატვრისთვის ჩვეული პეიზაჟის ფონზე გამოსახულია დედის პორტრეტული ფიგურა, რ-საც სიმბოლური დატვირთვა აქვს. სურათზე, რ-ის გრაფიკული გამოსახულება მოცემულია ამჟამინდე­ლ ქარ­თულ 10-ლარიან ბანკნოტზე, განზოგადებულია დედის და სამშობლოს იდეა. ამავე წელს არის შექმნილი ლაკონიური და გრაფიკულად მკაფიო "იმერული ნატიურმორტი" (ორივე – სა­ქართვ. ეროვნ. მუზეუმი). იმავე პერიოდს განეკუთვნება ძვ. თბილისის ამსახველი ნახატები და წაღვერის სერია (მხატვრის ოჯახის და სხვა­და­სხვა კერძო კოლექციის საკუთრება). 1919 დამოუკიდებელი სა­ქართვ. მთავრობის სტიპენდიით კ. პარიზში გაემგზავრა. საფრანგეთში ყოფნის პერიოდში მონაწილეობდა "დამოუკიდებელ მხატვართა" საზ-ბის ყოველწლიურ გამოფენებში. შ. ქიქოძესთან და ლ. გუდიაშვილთან ერთად მოაწყო გამოფენა გალერეა "ლა ლიკორნში" (1921). 1926 მისი 19 ნამუშევარი წარმოდგენილი იყო ნიუ-იორკში, ბრუკლინის მუზეუმში, მოდერნისტული ხელოვნების საერთაშ. გამოფენაზე, რ-იც მოაწყვეს ამერიკელმა მხატვარმა და კოლექციონერმა ქეთრინ დრაიერმა და ფრანგმა მხატვარმა მარსელ დუშანმა. აქედან მისი აბსტრაქტული ქანდაკება და 15 აკვარელი გადაიტანეს იელის უნტის სამხატვრო გალერეის კოლექციაში, სადაც დღემდე ინახება. მისი ერთი კოლაჟი ინახება ლისაბონის ბერარდოს მუზეუმში.

უცხოეთში კ. კითხულობდა ლექციებს ხელოვნების საკითხებზე, გამოიგონა სტერეო კინოსაპროექციო აპარატი (მიიღო ამერიკის, დიდი ბრიტანეთისა და ევროპის მრავალი ქვეყნის პატენტი). გამოაქვეყნა თეორიული ნაშრომები ხელოვნების დარგში (ქარ­თ. და ფრანგ. ენებზე). ამ პერიოდშიც კ-ის შემოქმედებაში ვითარდება ორი მიმართულება: ერთი მხრივ, ის ­ქმნის სურათებს, რ-საც შთააგონებს რეალური სამყარო [პარიზის ჩანახატები, აკვარელების სერია "ბრეტანი" (შ. ამირანა­შვი­ლის სახ. ხელოვნების მუზეუმის და კერძო კოლექციონერთა საკუთრება), "წურბელების გამყიდველი", "ბანანების გამყიდველი" (ადგილსამყოფელი უცნობია)], და, მეორე მხრივ, – კუბისტურ კომპოზიციებს, კოლაჟებს, აბსტრაქტულ ფერწერულ სერიებს (შ. ამირანა­შვი­ლის სახ. ხელოვნების მუზეუმის და კერძო კოლექციონერთა საკუთრება). კ-მ ერთ-ერთმა პირველმა შექმნა ბიომორფული, ანუ ორგანული სიურეალისტური აბსტრაქციები (1921–27).

1927 ბრუნდება სა­ქარ­თვე­ლოში. წამოსვლის წინ ­ქმნის ალეგორიულ სურათს "ინდუსტრია" (შ. ამირანა­შვი­ლის სახ. ხელოვნების მუზეუმი). სა­ქარ­თვე­ლო­ში დაბრუნების შემდეგ რეჟისორ კ. მარჯანი­შვი­ლის მიწვევით მუშაობას იწყებს სცენოგრაფიის დარგში. გააფორმა მრავალი სპექტაკლი (ე. ტოლერის "ჰოპლა, ჩვენ ვცოცხლობთ", 1928; პ. კაკაბაძის "ყვარყვარე თუთაბერი", 1929; შ. დადიანის "ნინო­შვი­ლის გურია", 1932; პ. კაკაბაძის "კოლმეურნის ქორწინება", 1946 – ყველა კ. მარჯანი­შვი­ლის თეატრი; ი. მოსა­შვი­ლის "სადგურის უფროსი", 1947 – რუსთაველის თეატრი; პ. ჩაიკოვსკის "პიკის ქალი", 1947 – ზ. ფალია­შვი­ლის ოპერისა და ბალეტის თეატრი და სხვ.). მუშა­ობ­და აგრეთვე კინოს მხატვრად ("ჯიმ შვანთე", რეჟ. მ. კალატოზი­შვი­ლი, 1930; "დაკარგული სამოთხე", რეჟ. დ. რონდელი, 1936 და სხვ.). კ-ის მიერ შექმნილ დეკორაციებს ახასიათებს ფუნქციური მიზანშეწონილობა, დრამატურგიისა და დადგმის სტილის ერთიანობა. ამავე პერიოდში აქტიურად მუ­შა­ობ­და ფერწერისა და გრაფიკის განხრით. იგი კვლავ დაუბრუნდა იმერეთის პეიზაჟის თემას. XX ს. 30-იანი წლებიდან, შეძლებისდაგვარად სოციალ. რეალიზმის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად, შექმნა ინდუსტრიული პეიზაჟები ("რიონჰესი", 1934, "ყაზბეგი", "ფოთი - ელევატორი", – 1949, ყველა შ. ამირანა­შვი­ლის სახ. ხელოვნების მუზეუმი, "სვანეთი – მადნის დამუშავება", 1949, კერძო საკუთრება). სურათები კომპოზიციურად აგებულია მისთვის დამახასიათებელი სტილით, თუმცა ციხის ნანგრევებს ­ცვლის ახა­ლი ობიექტები და თემები – ელექტროსადგური, მშრომელთა დემონსტრაცია და სხვ. ("მიტინგი იმე­რეთ­ში", 1942, შ. ამირანა­შვილის სახ. ხელოვნების მუზეუმი). იმავე წლებში ­ქმნის თბილისისა და მისი შემოგარენის, აგრეთვე, სვანეთის პეიზაჟებს (ყველა – მხატვრის ოჯახის საკუთრება). 1928–48 კ. იყო თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვრო აკადემიის პროფესორი, 1933–42 – პრორექტორი. 1948 მოსკოვის კომისიის დასკვნის საფუძველზე, როგორც ფორმალისტი, გაათავისუფლეს სამხატვრო აკადემიიდან. ამის შემდეგ იგი უშედეგოდ ეძებდა სამუშაოს. 1950 გამოიგონა სიბრტყითი გამოსახულებიდან მოცულობითის მიღების მეთოდი, რის გამოც შეიძლება ჩაითვალოს ჰოლოგრამის შე­ქმნის ერთ-ერთ წინამორბედად, თუმცა ამ მეთოდით სტალინის გამოსა­ხულების შე­ქმნის საშუალებაც კი არ მისცეს. განუწყვეტელი დევნით მორალურად და ფიზიკურად განადგურებული მხა­ტვა­რი გულის ინფარქტით გარდაიცვალა.

კ. არის მოდერნიზმის ეპოქისა და ახ. ქართ. ხელოვნების ერთერთი გამოჩენილი წარმომადგენელი. მის მიერ შექმნილი სურათები დიდი კომპოზიციური ოსტატობით, ფერადოვანი დახვეწილობითა და სიფაქიზით არის შესრულებული. რაციონალურობასთან ერთად მის ნამუშევრებში მჟღავნდება განსაკუთრებული პოეტურობა. კ-მ პირველმა შექმნა ქარ­თული ბუნების ამსახველი განმაზოგადებელი სურათი.

დიდი მხატვ­რუ­ლი ღირსებებით გამოირჩევა კ-ის მიერ ადრინდელ პერიოდში შექმნილი პორტრეტები. იგი არის თეატრისა და კინოს მხატვ­რობის ერთ-ერთი ფუძემდებელი სა­ქარ­თვე­ლო­ში, მსოფლიო მნიშვნელობის ფიგურა მოდერნიზმის ეპოქის ხელოვნებაში. მის შემოქმედებაში ჰარმონიულად ერწყმის ერთმანეთს კლასიკური და ავანგარდული საწყისები.

კ. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

თხზ.: Dუ თაბლეაუ ჩონსტრუცტიფ, P., 1921; "პარიზი: 1920, 1921, 1922, 1923", პარიზი, 1924; ხელოვნება და სივრცე, პარიზი, 1926; თბ., 1983.

ლიტ.: კ ი ნ წ უ რ ა ­შ ვ ი ­ლ ი ქ., ჯ ა ნ ი ა ­შ ვ ი ­ლ ი დ., დავით კაკაბაძე, თბ., 2013; მ ა რ გ ვ ე ლ ა ­შ ვ ი ­ლ ი პ., დავით კაკაბაძის არქივიდან, თბ., 1988 (გამოც. მე-2, 2009); მ ე ძ მ ა რ ი ა ­შ ვ ი ­ლ ი მ., ლ ე ბ ა ნ ი ძ ე დ., დავით კაკაბაძე, თბ., 1999; რ ჩ ე უ ლ ი ­შ ვ ი ­ლ ი ლ., დავით კაკაბაძე, თბ., 1966; მ ი ს ი ვ ე , დავით კაკაბაძე, თბ., 1983; Алибегашвили Г., Давид Какабадзе, Тб., 1958; Б е р и д з е В., М е д з м а р и а ш в и л и М., Л е б а - н и д з е Д., Давид Какабадзе, М., 1989; К и н ц у р а ш в и л и К., Давид Какабадзе – классик XX века, СПб., 2002; K ი ნ ტ - ს უ რ ა ს ჰ ვ ი ლ ი K., Dავიდ Kაკაბადზე: Gეორგიან Mოდერნ Aრტისტ ანდ Iნვენტორ, N.Y., 2013.

ვ. ბერიძე. ქ. კინწურა­შვი­ლი.

დავით კაკაბაძის ფონდი

დაარსდა 2012; ფონდის მიზანია თანამედროვე ხელოვნების ხელშეწყობა, ინოვაციური პროექტების მხარდაჭერა, ქარ­თული კულტურის პოპულარიზაცია ქვეყნის გარეთ და საერთაშ. პროექტების განხორციელება სა­ქარ­თვე­ლო­ში. 2012–17 ფონდის ორგანიზებით ჩატარდა არაერთი გამოფენა როგორც საქარ­თვე­ლო­ში, ისე საზღვარგარეთ. 2012, მხატვრის გარდაცვალებიდან 60 წლის აღსანიშნავად, ქუთაისში, დავით კაკაბაძის სახ. სა­ხელმწ. გალერეაში მოეწყო მისი პერსონალური გამოფენა, პარალელურად, ქუთაისის მ. ბალანჩივაძის სახ. ოპერისა და ბალეტის თეატრში გაიმართა მ. კალატოზი­შვი­ლის ფილმ "ჯიმ შვანთეს" (მხატვა­რი დ. კაკაბაძე) ჩვენება. 2013 სა­ქართვ. ეროვნ. მუზეუმის დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნ. გალერეაში პირველად მოეწყო კ-ის მასშტაბური რეტროსპექტული გამოფენა, სადაც სრულად იყო წარმოდგენილი მხატვრის შემოქმედების ყველა პერიოდი; ექსპონატებს შო­რის იყო კ-ის პარიზში ცხოვრების პერიოდში შექმნილი კოლაჟი, რ-იც სპეციალურად გამოფენისთვის ფონდ­მა ითხოვა პორტუგალიის ლისაბონის ბერარდოს მუზეუმისგან. 2014 ფონდის ეგიდით მოეწყო ხუთთვიანი გამოფენა პარიზის "მაიოლის" მუზეუმში. 2017 სა­ქართვე­ლოს ეროვნ. მუზეუმის დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნ. გალერეაში გაიხსნა ა. კაკაბაძის რეტროსპექტული გამოფენა.

მ. კაკაბაძე.

ეთერ სილოვანის ასული კაკაბაძე

ე. კ ა კ აბ ა ძ ე. მონუმენტურ-დეკორატიული ფიგურა: "კარდიოლოგია". ბრინჯაო. 1985. კარდიოლოგიური ცენტრი. მოსკოვი.

ეთერ სილოვანის ასული (დ. 7. XI. 1926, თბილისი), მოქანდაკე. სა­ქართვ. დამს. მხა­ტვა­რი (1966). 1950 დაამთავრა თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვრო აკადემიის ქან­და­კე­ბის ფაკ-ტი (პედაგოგები: ი. ნიკოლაძე, კ. მერაბი­შვი­ლი, დ. გაბა­შვი­ლი). ეწეოდა პედ. მოღვაწეობას ი. ნიკოლაძის სახ. სამხატვრო სასწავლებლებში (1957– 67), თბილ. სამხატვრო აკადემიის ხატვის კათედრაზე (1967–2011), პროფესორი (1994). სამხატვ­რო გამოფენებში მონაწილეობს 1949- იდან. ძირითადი ნამუშევრები: "მამაკაცის პორტრეტი" (1952, ბრინჯაო), "კოტე მარჯანი­შვი­ლის პორტრეტი" (1952, მარმარილო), "მედეა ჯაფარიძის პორტრეტი" (1953, მარმარილო), "ნანა" (1954, ტერაკოტა), "ბიჭის პორტრეტი" (1955, მარმარილო), "დემობილიზებული" (1964, ბრინჯაო), დეკორატიული ბარელიეფი (1966, ქვა), "საბჭოთა კავშირის გმირის პაპუა­შვი­ლის" პორტრეტი (1972, ბრინჯაო), მონუმ. - დეკორატიული ფიგურა "კარდიოლოგია"(1985, ბრინჯაო, კარდიოლოგიური ცენტრი, მოსკოვის ოლქი), გრაფიკული სერია "ნიუ" (2001–09). მისი ნამუშევრები და­ცუ­ლია მოსკოვის აღმ. ხალხთა ხელოვნების და შ. ამირანა­შვილის სახ. ხელოვნების მუზეუმში, თელავის, ­ქუთაისის, ხონის მხა­რეთმცოდნეობის მუზეუმებში. არის მსოფლიო ახალგაზრდობის ფეს­ტივალის ლაურეატი (1957). მიღებული აქვს ღირსების ორდენი (2002).

ვასილ მიხეილის ძე კაკაბაძე

[7(19). X. 1888, ქ. ხონი, – 10. III. 1968, თბილისი], ქიმიკოსი. ქიმ. მეცნ. დოქტორი (1943), პროფესორი (1943), სა­ქართვ. მეცნ. და ტექ. დამს. მოღვაწე (1944), სა­ქარ­თვე­ლო­ში საინჟინრო მეცნიერებისა და განათლების ერთერთი ფუძემდებელი. სწავლობდა თავდაპირველად როსტოვის ტექ. სასწავლებელში, შემდეგ – ხარკოვის ტექ. ინ-ტში. ინ-ტის დამთავრების (1916) შემდეგ კ. მუ­შაობ­და სამხედ­რო გზების მშენებლობაზე ერზურუმის (თურქეთი) რ-ნში. 1918 დაბრუნდა სა­ქარ­თველო­ში. აქტიურ მო­ნა­წი­ლე­ობას იღებდა თბილ. უნ-ტის პოლიტექ. ფაკ-ტის გახსნის (1922) პროცესში. 1930–45 ხელმ­ძღვა­ნე­ლობ­და ქიმ. და ქიმ. ტექნოლოგიის ფაკტს სპი-ში; 1944-იდან იყო ამავე ინ-ტის არაორგ. ნივთიერებათა და ქიმ. სასუქების ტექნოლოგიის კა­თე­დრის გამგე. კ-ის ძირითადი შრომები ეხება ქიმ. ტექ­ნოლ. საკითხებს, იკვლევდა მანგანუმის ღარიბი მადნებიდან და შლამებიდან ქიმ. გადამუშავების გზით მანგანუმის სულფატის, ნიტრატის, ქლორიდის, სულფიდის, პოლისულფიდისა და სხვა ნაერთების მიღების მეთოდებს, რ-იც შემდგომში საფუძვლად დაედო შავი ცემენტის წარმოებას, გოგირდმჟავას სინთეზს (კვაისის თუთიის მადნების მასულფატიზებელი გამო­წვით; თანაავტ. ი. ბუჩუკური, ვ. ჩაგუნავა), სოდაპროდუქტების მიღებას სა­ქარ­თვე­ლო­ში მოპოვებული მირაბილიტებიდან (თანაავტ. ნ. ლანდია), ­ულტრამარინისა და თხე­ვადი მინის წარმოე­ბას ადგი­ლობრივი ნედლეულიდან (თანაავტ. ი. ბუჩუკური, კ. ივანოვი). გამოქვეყნებული აქვს მრავალი სამეცნ. ნაშრომი.

კ-ის აქტიური ­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით და­არსდა (1925–29) პირველი ქართ. ტექ. ჟურნ. "ტექნიკა და ცხოვ­რება", რ-ის პირველი რედაქტორიც თავადვე იყო. დიდია კ-ის ღვაწლი ქართ. ტექ. ტერმინოლოგიის შემუშავებაში (გ. ნიკოლაძესთან ერთად). იყო ქარ­თული ტექ. ტერმინოლოგიის დამდგენი კომისიის თავ-რე. მისი უშუალო მო­ნა­წილე­ო­ბით მომზადდა ტექ. ტერმინოლოგიის პირველი ლექ­სიკონი ქარ­თ. ენაზე.

1938-იდან გარდაცვალებამდე იყო დ. მენდელეევის სახ. საკავშ. ქი­მიური საზ-ბის რესპუბლიკური გამგეობის უცვლელი თავ-რე. მიღებული აქვს სა­ხელმწ. ჯილდოები.

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

ვიტალი ლავრენტის ძე კაკაბაძე

ვიტალი ლავრენტის ძე (1930, ქუთაისი, – 1998, თბილისი), ფსიქოლოგი და ფილოსოფოსი. ფილოს. მეცნ. დოქტორი (1975), პროფესორი (1985). დაამთავრა ქუთაისის პედ. ინ-ტი ფსიქოლოგიის სპეციალობით (1952), 1952–58 მუშაობა დაიწყო იქვე. 1959–62 მოღვაწეობდა სა­ქართვ. მეცნ. აკად. ფსიქოლ., ხოლო 1962–80 – სა­ქართვ. მეცნ. აკად. ფილოს. ინტში. 1980–90 ხელმ­ძღვა­ნე­ლობ­და ფსიქოლ. ინ-ტის ლაბორატორიას, 1994–98 – განყ-ბას. 1990–94 იყო ქუთაისის პედ. უნ-ტის ფსიქოლ. კა­თე­დრის გამგე და პრორექტორი სამეცნ. დარგში.

კ-ის კვლევის ძირითადი მიმართულებებია: ფსიქოლოგიის ფილოსოფიური საფუძვლები, არაცნო­ბიერის პრობლემა, სიღრმის ფსიქოლოგია, მოტივაცია, მუსიკის ფსიქოლოგია, პიროვნების რაობის საკითხი.

თხზ.: სიღრმის ფსიქოლოგიის პრობლემები, თბ., 1975; მოთხოვნილების ფსიქოლოგია, თბ., 1988; განწყობის ფსიქოლოგია და არაცნობიერის პრობლემა, თბ., 1990; მუსიკის ფენომენი, თბ., 1993.

ზაალ აბესალომის ძე კაკაბაძე

ზ. ა. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. კადრი ფილმიდან "მზიური".

ზაალ აბესალომის ძე (18. I. 1935, ბათუმი, – 10. VI. 2012, თბილისი), კინორეჟისორი. სა­ქართვ. ხელოვნ. დამს. მოღვაწე (1988). დაამთავრა კინემატოგრაფიის საკავშ. სა­ხელმწ. ინ-ტის სარეჟისორო ფაკ-ტი (ი. კოპალინის სახელოსნო, 1960). 1960–68 მუ­შა­ობ­და სა­ქართვ. ქრონიკალურდოკუმენტური და სამეცნ.-პოპულ. ფილმების სტუდიაში, 1969-იდან – სა­ქართვ. სატელევიზიო ფილმების სტუდიაში (1994-იდან კომპანია "ქარ­თული ტელეფილმი"), 2000– 04 იქვე ხელმ­ძღვა­ნე­ლობ­და მხატვრუ­ლი ფილმების განყ-ბას.

გადაღებული აქვს დოკუმენტური ფილმები: "ფოლადი და ადამიანი" (1960), "შრომა და შემოქმედება", "სიტყვა მკურნალობს" ორივე – 1963), "­შვი­ლიკა" (1965), "იმპერიის რღვევა" (1994) და სხვ.; მუს. მხატვ­რუ­ლი ფილმები: "გადაღების ერთი დღე" (1973), "უმცროსი და" (1977), "მზე, ჰაერი და... ნა-ნა" (1992); სიუჟეტური მუს. ფილმები პოპულ. საესტრადო ანსამბლების მო­ნა­წი­ლე­ო­ბით: "ორერა, სრული ­სვლით!" (1970), "მზიური" (1974), "სიყვარული, ივერია, და..." (1976); შექმნა რამდენიმე ათეული დო­კუმენტური მუს. ფილმი ცნობილ ქართველ შემსრულებლებსა და მუს. კოლექტივებზე ["ლაურეატები" (1979), "მღერის გიული ჩოხელი", "მართვე" (ორივე – 1980), "მღერის მედეა ძიძიგური" (1981), "სამშობლოს სა­ხელით" (2003) და სხვ.]. ნაყოფიერი იყო კ-ის ძიებები სატელევიზიო ეკრანზე კინოსა და ქორეოგრ. სინთეზის თვალსა­ზრისით. საერთაშ. წარმატება ხვდა მის ფილმბალეტებს: "მწირი" (მ. ლერმონტოვის პოემის მიხედვით, 1976 – კინობალეტის VII საერთაშ. კინოფესტივალის პრიზი, ნიუ-იორკი, 1978; სატელევიზიო ფილმების საერთაშ. კინოფესტივალის დიდი ვერცხლის მე­და­ლი, ჩიკაგო, 1979; სატელევი­ზიო ფილმების ­საკავშ. ფესტივალის პრიზი, 1979), "პრომეთეოსი" (საკავშ. კინოფესტივალის პრიზი, კიევი, 1984), "მეთორმეტე ღამე, ანუ როგორც გენებოთ" (შექსპირის კომედიის მიხედვით, 1986 – საერთაშ. კინოფესტივალ "არაბესკის" პრიზი, 1987), "ალი-ბაბა და ორმოცი ყაჩაღი" (1989 – სატელევიზიო ფილმების სა­ერთაშ. ფესტივალ "ოქროს სა­წმისის" მთავარი პრიზი, 1990, საერთაშ. კინოფეს­ტივალის "პოსტ-მონტრე-92" პრი­ზი, 1992).

და­ჯილდოებულია ღირ­სების ორ­დენით (2003).

მ. კერესელიძე

ზურაბ მეთოდეს ძე კაკაბაძე

ზურაბ მეთოდეს ძე (13. III. 1926, თბილისი, – 15. II. 1982, იქვე), ფილოსოფოსი, თანამედროვე დასავლური ფილოსოფიისა და კულტურის მკვლევარი, ფილოს. მეცნიერებათა დოქტორი (1968), პროფესორი (1970). დაამთავრა თსუ-ის ფილოს. ფაკ-ტი (1950). იყო სა­ქართვ. მეცნ. აკად. ფილოს. ინ-ტის ესთეტიკის განყბის გამგე (1967–82).

კ. იკვლევდა ეთიკის, ესთეტიკის, დას. ფილოსოფიისა და კულტუ­რის ძირეულ პრობლემებს. მისი ყველა გამოკვლევის ძირითადი მამოძრავებელია ადამიანის ბუნების რაობა და ბედი თანამედროვე სამყაროში. ამ საკითხების კვლევა კ-მ დაიწყო ე. ჰუსერლის ფენომე­ნოლოგიური ფილოს. ღრმა ანალიზით, უჩვენა ამ მოძღვრების დადებითი და უარყოფითი მხა­რეები, ასევე ადამიანის პრობ­ლემის პოზიტიური ფილოს. კვლე­ვისათვის მისი გამოყენების შესა­ძლებლობანი. დამაჯერებლად გა­აკრიტიკა ობიექტივისტური და, საერთოდ, პოზიტივისტური თვალსა­ზრისი ადამიანის შე­სა­ხებ, ნათელყო "ტექნიკური გა­უცხოების" ბუნება. ეს საკითხი გაშუქებულია ნაშრომში «"ეგზისტენციალური კრი­ზისის" პრობლემა და – ე. ჰუსერლის "ტრანსცენდენტალური ფე­ნომენოლოგია"», რმაც ფართო გამოხმაურება პოვა. ადამიანს კ. მოიაზრებს როგორც თავისუფალ შემოქმედს და მოქმედ არსებას, რ-იც სწორედ ამის გამო პასუხის­მგებელია იმ საზ-ბისა და სამყაროს წინაშე, რ-შიც იგი ცხოვრობს.

კ-ის მნიშვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნაშრომია "ადამიანი როგორც ფილოსოფიური პრობლემა" (1970; გამოქვეყნდა იაპონურ ენაზე 1971). მრავალრიცხოვან წერილებში, რ-ებიც საკუთრივ ესთეტ. ფენომენს ეხება, კ. აყენებს თანამედროვე ადამიანის წინაშე მდგარ ცხოვრების საზრისის პრობლემას. მისი თარგმანები და მათი ანალიზი მკითხველს უჩვენებდა არა მარტო დასავლეთის კულტურის განვითარების რთულ პროცესს, არამედ სწორ მიმართულებასაც აძლევდა საკუთარი კულტურის სადღეისო პრობლემებში გასა­რკვევად და მისი შემდგომი განვითარების გზების ასარჩევად.

კ-ის უკანასკნელი ნარკვევები, ძირითადად, ბუნებისა და ადამიანის მიმართების პრობლემას ეძღვნება; მისთვის ადამიანი ერის ორგანული ნაწილია, ერი კი კავშირშია მშობლიურ მიწასთან – გარემოს დიდი როლი ენიჭება ადამიანის ფსიქიკური და ფიზიკური ფორმირების სპეციფიკაში. კ-ის აზრით, რეალური ადამიანის, როგორც კონკრეტულ ბუნებრივ გარემოსა და კონკრეტულ სოციალურ წყობაში ჩამოყალიბებული თავისუფალი არსების, მიუკერძოებელი ანალიზი ერთმნიშვნელოვნად ასაბუთებს სამყაროს შემეცნებისა და, საერთოდ, საკაცობრიო კულტურის წარმატებული განვითარებისათვის ეროვნ. ენათა და ეროვნ. კულტურათა მრავალფეროვნების აუცილებლო­ბას.

კ. ავტორია ქართ., რუს., გერმ., ინგლ., იაპონურ, პოლონურ ენებზე გამოქვეყნებული მრავალი ნაშრომისა.

თხზ.: წერილები, თბ., 1972; ხელოვნება, ფილოსოფია, ცხოვრება, თბ., 1979; რჩეული ფილოსოფიური შრომები, ბათ., 2012; ფილოსოფია და ცხოვრება, ბათ., 2012; Проблема экзистенциального кризиса и трансцендентальная феноменология Э. Гуссерля, Тб., 1966 (1985 – ქართ. ენაზე); Человек, как философская проблема, Тб., 1970 (1971 – იაპონურ ენაზე); Феномен искусства, Тб., 1980.

გ. თევზაძე .

ზურაბ შოთას ძე კაკაბაძე

ზურაბ შოთას ძე (დ. 26. III. 1952, თბილისი), ქირურგი. მედ. მეცნ. დოქტორი (1994), პროფესორი (2000). 1977 დაამთავრა ქ. ჩიტას (რფ) სა­ხელმწ. სამედ. ინ-ტი. 1977–80 იყო ამავე ქალაქის რკი­ნი­გზის საავადმყოფოს ქირურგი. 1982–2006 მუ­შა­ობდა თბილ. ექიმთა დახელოვნების ინ-ტის კლინიკური ანატომიისა და ოპერა­ციული ქირურგ. კათედრაზე. 2006-იდან დღემდე არის თსსუ-ის კლინიკური ანატომიის მიმართულების ხელმძღვანელი.

კ. არის მრავალი სამეცნ. შრომისა და 2 მონოგრაფიის ავტორი, რებიც ეხება ღეროვანი უჯრედებისა და ქსოვილების ბიოინჟინერიას, ტრანსპლანტოლოგიის აქტუალურ საკითხებს.

თხზ.: ბავშვთა და მოზარდთა ტოპოგრაფიული ანატომია და ოპერაციული ქირურგია (ორტომეული), თბ., 1997; ქა­ლის სასქესო სისტემის კლინიკური ანატომია და ქირურგიული გინეკოლოგია, თბ., 2011.

მანანა პოლიკარპეს ასული კაკაბაძე

მანანა პოლიკარპეს ასული (დ. 27. VI. 1937, თბილისი), ლიტერატურათმცოდნე. ფი­ლოლ. მეცნ. დოქტორი (1983), პროფესორი (1989). დაამთავრა თსუ-ის ფილოლ. ფაკ-ტი (1961). 1965–2011 მუ­შა­ობ­და ქარ­თული ლიტ-რის ინ-ტში წამყვან მეცნიერ თანამშრომლად. პირველი პუბლიკაცია "დავით აღმაშენებლისა და დემეტრე მეფის ლირიკა" გამოაქვეყნა 1962 (ჟურნ. «მნათობი», #4). გამოკვლევაში გაანალი­ზებულია დავით აღმაშენებლის "გალობანი სინანულისანი" და მისი ადგილი ქართ. ლიტ-რაში. კ-ის კვლევის სფერო ძირითადად ქარ­თული რომანტიზმია, მისი წარმოშობა და ეროვნ. საფუძვლები, რ-საც მკვლევარმა არაერთი ნაშრომი მიუძღვნა: "რომანტიზმის გმირის საკითხი ნ. ბარათა­შვი­ლის პოეზიაში" (კრებ. "ნიკოლოზ ბარათა­შვი­ლი", 1968), "ალექსანდრე ჭავჭავაძე და რუსოისტული განწყობილებანი" (კრებ. "ალექსანდრე ჭავჭავაძე", 1986), «ქარ­თული რომანტიზმის ისტორიიდან. "ბედი ­ქარ­თლისა", მისი რომანტიზმი და რეალიზმი» («ლიტერატურული ძიებანი», 1987) და სხვ. კ. იკვლევს თავისი მამის, პ. კაკაბაძის, ცხოვრებასა და შემოქმედებას, გამოქვეყნებული აქვს პუბ­ლიკაციები: «პოლიკარპე კა­კაბაძის არქივიდან, მასალები ტრაგედიისათვის "ვახტანგ გორგასალი"» (ჟურნ. "დრამატურგია", 1989), «რევოლუციის ლიდერის სახე "ყვარყვარე თუთაბერისა" და "ლისაბონის ტუსაღების" მიხედვით» (ჟურნ. „თეატრი და ცხოვრება“, 1994) და სხვ.

თხზ.: ქარ­თული რომანტიზმის ეროვნული საფუძვლები, თბ., 1983; წარსულის სევდა ვახტანგ ორბელიანის პოეზიაში, «ლიტერატურული ძიებანი», XX, თბ., 1999; ბედი-მდევარი და ბიბლიური სახისმეტყველება "მერანში", კრ.: ნიკოლოზ ბარათა­შვი­ლი, თბ., "Merani" und der romantische Held von Manana Kakabadze, კრ.: Nikoloz Barataschwili, Würzburg, 2006.

მართა (მათიკო) დავითის ასული კაკაბაძე

მართა (მათიკო) დავითის ასული (16. IX. 1928, ქუთაისი, – 30. VII. 2008, თბი­ლისი), არქიტექტორი. სა­ქართვ. დამს. არქიტექტორი (1970). ­სწავლობდა თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვრო აკადემიაში (1944–50). 1950-იდან მუ­შა­ობ­და "საქსოფლმშენსახპროექტში". ნამუშევრები: კ. ამირეჯიბის სახ. სა­ქარ­თვე­ლოს სოფ. მეურნ. მექანიზაციისა და ელექტრი­ფიკაციის სამეცნ.-კვლ. ინ-ტის კომპლექსი სოფ. ­დიღომში (1967), მ. სა­ბაშვი­ლის სახ. სა­ქართვ. ნიადაგთ­მცოდნეობის, აგროქიმ. და მელიორ. სამეცნ.-კვლ. ინ-ტის კომპლექსი (1971), სა­ქართვ. მცენარეთა დაცვის სამეცნ.-კვლ. ინტის კომპლექსი (1979, ორივე თბილისში), ჩაისა და სუბტროპიკული კულტურების სრულიად საკავშირო სამეცნ.-კვლ. ინ-ტის კომპლექსი ანასეულში (1984; ყველა – თ. ალავერდაშვილთან ერთად) და სხვ. აზომილი აქვს (1962, 1963; თ. ალავერდაშვილთან ერთად) აღმ. სა­ქარ­თვე­ლოს მთიანეთის (თუშეთი, ფშავი, ხევსურეთი) საცხოვრებელი, სამეურნეო, საზ.-საკულტო ­ნაგებობები.

თ. გერსამია

მიხეილ ვასილის ძე კაკაბაძე

მიხეილ ვასილის ძე (ფსევდ. "მ . ხ ო ნ ელ ი "; 16. IX. 1921, თბილისი, – 18. V. 1983, იქვე), სა­ქართვ. სპორტის დამს. მოღვაწე, სა­ქართვ. დამს. ჟურნალისტი (1976). დაამთავრა თსუ (1953). იყო II მსოფლიო ომის მონაწილე. 1945-იდან მუ­შა­ობ­და პრესაში. იყო გაზ. "მოლოდოი სტალინეცის" განყ-ბის გამგე, "ზარია ვოსტოკას" რედაქტორის მო­ად­გილე; 1949–52 და 1964–76 – გაზ. "ლელოს" მთ. რედაქტორი. მისი ინიციატივით გაზეთს შეეცვალა ძვ. სახელწ. "ფიზკულტურელი" და დაერქვა "ლელო". 1953–55 რედაქტორობდა გაზ. "ახალგაზრდა კომუნისტს", რ-იც ამ პერიოდში განსაკუთრებული პო­პულარობით სარგებლობდა მკი­თხველთა ფართო წრეში. სხვა­და­სხვა წელს კ. მუ­შა­ობ­და კი­ნოსტუდია "ქართული ფილმის" სასცენარო განყბის უფროსად, სასცენარო სახელოსნოს ხელმძღვა­ნელად, მულტგაერთიანების მთ. რედაქტორად. 1961–64 იყო თსუ-ის ჟურნალისტიკის კა­თე­დრის დოცენტი.

კ-ის სცენარების მიხედვით გადაღებულია რამდენიმე ანიმაციური ფილმი. პერიოდულ პრესაში რეგულარულად იბეჭდებოდა კ-ის პუბლიც. წერილები, რეცენზიები, მოთხრობები და ლექსები. ავტორია მოთხრობების ორი კრებულისა: "უკანასკნელი წვიმა" (1965) და "სახლი" (1978), ასევე სპორტის თემაზე დაწერილი წიგნებისა: "თეთრი და მწვანე" (ოლიმპიურ თამაშებზე, 1970), "მეხიკო, მეხიკო" (1972), "ტოტალური ფეხბურთის ზეიმი" (1978), "არგენტინის ცის ქვეშ" (1979), "ოქროს ქალღმერთიდან ფიფას თასამდე" (1981). გამოცემული აქვს მრავალი საფეხბურთო ცნობარი, თარგმნა ი. ტრიფონოვის რომანი "სტუდენტები". 1954–56 იყო სა­ქართვ. ჭადრაკის ფედერაციის პრე­ზიდიუ­მის, ხოლო 1964–80 – სა­ქართვ. სპორტ. ჟურნა­ლისტთა ფედერაციის თავ-რე. მიღებული აქვს სა­ხელმწ. ჯილდო­ები.

1993 სპორტულ ჟურნალისტიკაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისათვის სა­ქართვ. სპორტულ ჟურნალისტთა ასოციაციის თაოსნობით დაწესდა მ. კაკაბაძის სახ. პრემია.

ც. ნიკოლაი­შვი­ლი

მიხეილ ვლადიმერის ძე კაკაბაძე

მიხეილ ვლადიმერის ძე (დ. 2. IV. 1939, თბილისი), გეოლოგი. სა­ქართვ. მეცნ. ეროვნული აკად. წ.-კორ. (2009), სა­ქართვ. სა­ბუ­ნე­ბის­მე­ტყვე­ლო მეცნ. აკად. ­ნამდვ. წევრი (2001). გეოლ.-მინე­რალოგიურ მეცნ. დოქტორი (1982), პროფესორი (1999).

დაამთავრა თსუ-ის გეოგრ.- გეოლ. ფაკ-ტი (1962). 1965-იდან მუშაობს ა. ჯანელიძის სახ. გეოლ. ინ-ტში; 1989–95 იყო დირექ­ტორის მო­ად­გი­ლე სამეცნ. დარგში, 2004- იდან სტრატიგრაფიისა და პალეონტოლოგიის განყ-ბის ხელმძღვანელია.

კ. ატარებდა სამეცნ. კვლევებს ტიუბინგენის (გფრ, 1979–80, 1989) და ჰაიდელბერგის (გერმანია, 1995, 2006, 2009, 2011, 2014) უნ-ტებში, ხოლო 1994–96, 1999–2005 – ლეიდენის (ნიდერლანდი) ბუნების ისტორიის ნაციონალურ მუზეუმში. 1971-იდან ეწეოდა პედ. მოღვაწეობას ა. პუშკინის სახ. თბილ. სა­ხელმწ. პედ. ინ-ტში, 1990-იდან – თსუ-ში.

1990 კ. კითხულობდა ლექციებს მიწვეული პროფესორის რანგში გრენობლის (საფრანგეთი), ხოლო 1996–97 და 1999 – ჰაიდელბერგის (გერმანია) უნ-ტებში.

კ. არის მრავალი სამეცნ. ნაშრომის ავტორი, აქედან 7 მონოგრაფიაა. მისი ძირითადი სამეცნ. ინტერესები მოიცავს პალეონტოლოგიისა და სტრატიგრაფიის საკითხებს. შეისწავლა ყირიმ-კავკასიის, შუა აზიის, სამხრ. აფრიკის, მოზამბიკის, ბრაზილიისა და კოლუმბიის ადრეცარცული ფაუნა (ამონიტები), რის საფუძველზეც დადგენილია ამონიტების ახა­ლი გვარები და სახეობები, გამოყოფილია ახა­ლი ბიოსტრატიგრაფიული ზონები, გამოკვლეულია ტეთისისა და ბორიული სარტყლების ცარცული პერიოდის ბიოგეოგრაფიისა და სტრატიგრაფიული კორელაციის საკითხები.

კ. არის სა­ქართვ. კომკავშირის პრემიის ლაურეატი მეცნ. და ტექნიკის დარგში (1973), ა. ჰუმბოლდტის საერთაშ. სტიპენდიანტი (1979) და სა­ქართვ. მეცნ. ეროვნ. აკადემიის ა. ჯანელი­ძის სახ. პრემიის ლაურეატი (2012). 1981–90 იყო სსრკ სტრატიგრაფიული კომიტეტის ცარცული კომისიის ბიუროს წევრი; 1991–2004 – გეოლ. მეცნიერებათა საერთაშ. კავშირის (IUGშ) ცარცული კომისიის ბიუროს წევრი; 2004-იდან არის გეოლ. მეცნიერებათა საერთაშ. კავშირის ქვედაცარცული ამონიტების სამუშაო ჯგუფის (კილიანის ჯგუფის) წევრი, ხოლო 1989-იდან – სა­ქართვ. სტრატიგრაფიული კომიტეტის ცარცული კომისიის თავ-რე. თხზ.: Колхидиты и их стратиграфическое значение, «Труды ГИН АН ГССР». Нов. сер., вып. 26, Тб.,1971; Анцилоцератиды Юга СССР и их стратиграфическое значение, იქვე , вып. 71, Тб., 1981; New data on Early Cretaceous (Hauterivian-Barremian) heteromorphic ammonites from Northern Germany, «Scripta Geologica», 140, Leiden, 2010 (თანაავტ. Ph. Hoedemaeker); Report on the 5th International Meeting of the IUGS Lower Cretaceous Ammonite Working Group, the Kilian Group (Ankara, Turkey, 31st August 2013), «Cretaceous Research 50», 2014 (თანაავტ.); Towards the morphological classification of the heteromorphy ammonites, «ივ. ჯავახი­შვი­ლის სახ. თბილისის სა­ხელმწ. უნ-ტის და ა. ჯანელიძის გეოლოგიის ინ-ტის შრომები». ახა­ლი სერია, ნაკვ. 127, თბ., 2015; Speculations on the ethology of some heteromorphy ammonites, «Swiss Journal of Palaeontology», vol. 134. Issue 2, Springer, 2015; Ammonites and the Mid-Cretaceous saga, «Cretaceous Research 88», 2018 (თანაავტ. P. Bengtson).

ნოდარ მეთოდეს ძე კაკაბაძე

მ. დ. კაკაბაძე (დ. 1939)

ე ნოდარ მეთოდეს ძე (24. I. 1924, თბილისი, – 16. IX. 2007, იქვე), ლიტერატურათმცოდნე, გერმანისტი, პედაგოგი. ფილოლ. მეცნ. დოქტორი (1968), პროფესორი (1971). 1954–2006 ეწეოდა პედ. მოღვაწეობას თსუ-ში დას. ევროპის ენებისა და ლიტ-რის ფაკ-ტზე. უძღვებოდა საზღვარგარეთის ლიტ-რისა და გერმ. ლიტრის (მოდერნიზმი) ისტორიის კურსებს, ასევე ლირიკის თეორიისა და რომანის თეორიის სპეც. კურსებს. 1991–96 იყო ამავე ფაკტის დეკანი, 1975–2001 – გოეთეს საერთაშ. საზ-ბის თბილისის ფილი­ალის ვიცე-პრეზიდენტი, ხოლო 2001–07 – პრეზიდენტი.

კ-ის კვლევის ძირითადი სფერო იყო მოდერნისტული და XX ს. II ნახ. გერმანულენოვანი ლიტ-რა: თ. მანის, ჰ. მანის, ფ. კაფკას, გ. ჰაუპტმანის, ბ. ბრეხტის, ჰ. ბიოლის და სხვ. შემოქმედება. თ. მანის შემოქმედებას მიუძღვნა ნაშრომები: "თომას მანი: ადრეული შემოქმედება" (1967), "თომას მანი და ნიცშე" (1971, რუს. ენაზე), "თომას მანი და დოსტოევსკი" (1976, ქართ., რუს. და გერმ. ენებზე); ასევე სტატიები: "თომას მანი (1875–1955)" (1964), "თომას მანის უცნობი ნაწერები" (1986), "თომას მანი და შილერი" (1987) და სხვ. კ-მ ქართ. გერმა­ნის­ტიკაში პირველმა შემოიყვანა მოდერ­ნიზმის კლასიკოსი ფ. კაფკა და მის შემოქმედებას მიუძღვ­ნა ნაშრომები: "ფრანც კაფკას ცხოვრება და შემოქმედება", "თომას მანი და ფრანც კაფკა" (ორივე 1971). ეს ნაშრომები მკითხველს აცნობს მოდერნიზმის ესთეტ. და ფილოს. საფუძვლებს.

კ. ასევე იკვლევდა გოეთეს შემოქმედებას, გერმანულ რომანტიზმს. ეს პრობლემატიკაა ასახული ნაშრომებში: "თანამედროვე დასავლური რომანი და მისი პოეტიკა" (1971), "რომანტიზმი" (1979), "ფაუსტი – ისტორიული, ­ფაუსტი – ლეგენდარული და ფაუსტი – ლიტერატურული, ანუ როგორ გადაიქცა ერთი ისტორიული პირი ლიტერატურულ პერსონაჟად", "გოეთეს ლირიკული რომანი" (ორივე 1983), "თანამედროვე დასავლური ლირიკა" (1991) და სხვ.

კ-ს ეკუთვნის ნაშრომები ქართ.- გერმ. ლიტ. ­ურთიერთობათა საკითხებზე: "კავ­კა­სია და სა­ქარ­თველო გერმანულ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში" (1963, თანაავტორი ნ. რუხაძე), "სა­ქარ­თვე­ლოს თემა გერმანულ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში" (1971), "შოთა რუსთაველი და ვოლფრამ ფონ ეშენ­ბახი" (1980, გერმ. ენაზე), "იმპრესიონიზმი და ნიკო ლორთქიფანიძე" (1982), "ნიკოლოზ ბარათა­შვი­ლი და ევროპელი ავტორები" (1998). კ. ასევე დაინტერესებული იყო თეატრისა და კინოხელოვნების, პოეტიკისა და სტილისტიკის საკითხებით, რასაც არაერთი სტატია მიუძღვნა: "ფიქრები რიჩარდ III-ის ნახვის შემდეგ, ანუ რო­ბერტ სტურუას თეატრალურ სამ­ყაროში", "ბერტოლდ ბრეჰტი და მისი ქართველი თეატრალური ინტერპრეტატორები", «ვარიაცი­ები ­რობერტ სტურუას "ვარიაცი­ებზე", ანუ ცდები ზნეობაზე» (სა­მივე 1981), «უღმრთო პარიზი, ანუ ეშმაკი საფრანგეთში (ოთარ იოსელიანის ფრანგული ფილმის "მთვარის ფავორიტების" გამო)» (1985), "ტრიუმფი და ­დაქცევა ვარლამ არავიძის ოჯახისა" (1987) და სხვ.

კ-მ ქართ. ენაზე თარგმნა ა. ზე­გერსის, ე. შტრიტმატერის, ფ. კაფ­კას, ნ. ზაქსის, ი. ბახმანისა და სხვა­თა ნაწარმოებები.

თხზ.: ნარ­კვევები მე-20 საუკუნის გერმანული ლიტერატურიდან, თბ., 1964; პორტრეტები და სილუეტები, თბ., 1971; თომას მანი, თბ., 1973; სახელოვნებო და სალიტერატურო კოლაჟები, თბ., 1991; "Habent sua fata libelli" ანუ ერთი წიგნის თავგადასავალი, «არილი», 2009, #6.

კ. ბრეგაძე.

პლატონ მიხეილის ძე კაკაბაძე

პლატონ მიხეილის ძე (1. IX. 1864, ხონი, – 10. XII. 1895, დაკრძალულია იქვე, მაცხოვრის ეკლესიის გალავანში), საოპერო მომღერალი (ლირიკულდრამატული ტენორი). დაწყებითი განათლება ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში მიიღო. აქვე ­გაიცნო და დაუახლოვდა ფ. ქორიძესა და მ. ბალანჩივაძეს, რ-ებმაც დიდი როლი შეასრულეს კ-ის მუს. გემოვნების ფორმირებაში. 1890 კ. მეგობრების დახმარებით გაემგზავ­რა პეტერბურგს და 1891 იქვე ჩაირიცხა კონსერვატორიაში. მალევე უნიკალური ხმის გამო მიავლინეს მილანში სწავლის გასაგრძელებლად, სადაც მისი პედაგოგი იყო ს. რონკონი. 1893–95 "იმერლის" ფსევდონიმით გამოდიოდა იტალიის საოპერო სცენებზე (ასრულებდა მთავარ პარტიებს ოპერებში – შ. გუნოს "ფაუსტი", გ. დონიცეტის "ფავორიტი ქალი" და სხვ.). 1895-იდან იგი რუსეთში დაბრუნდა და "მარიას თეატრში" დააპირა მოღვაწეობა, დებიუტიც და­უნიშნეს, თუმცა მოულოდნელად ავად გახდა და ხმაც დაკარგა. ამ ტრაგედიის შემდეგ სამშობლოში დაბრუნებული მომღერალი მალევე გარდაიცვალა. კ-ს ჰქონდა უნიკალური ჟღერადობის ძლიერი ხმა, მდიდარი არტისტული მონაცემები.

ლიტ.: ც ა მ ც ი ­შ ვ ი ­ლ ი ა., უცხოეთში მოღვაწე ქართველი ხელოვანნი, თბ., 1962.

პოლიკარპე მალხაზის ძე კაკაბაძე

პოლიკარპე მალხაზის ძე [23. II(7. III). 1893, სოფ. კუხი, ახლანდ. ხონის მუნიციპალიტეტი, – 15. X. 1972, თბილისი], დრამატურგი. 1911 დაამთავრა ბათუმის ვაჟთა გიმნაზია. გატაცებული იყო ლიტ-რით. მისი პირველი ნოველა "ბრძენი მოქანდაკე" დაიბეჭდა 1915 ჟურნალში "თეატრი და ცხოვრება" (#46). 1919 დააარსა ჟურნ. "შვიდი მნათობი", რ-შიც დაიბეჭდა კ-ის პიესები: "სისხლი სინათლემდე" (#1) და "სამი ასული" (#2). 1924–25 კ. ახალდაარსებული "მნათობის" სათავეებთან იდგა. ამ ჟურნალში 1924 გამოქვეყნდა მისი პოემა "ძველი დაფები". (გ. ასათიანი). პიესა პირველად დადგა კ. მარჯანიშვილმა 1929; ახლებური იყო პიესის რ. სტურუასეული დადგმა შოთა რუსთაველის სახ. თეატრში (1974). რ. სტურუას აზრით, "ამ გენიოს კაცს არ მიეცა საშუალება, გამოევლინა თავისი თავი. მარტო ქარ­თული პრობლემები არ არის მის პიესებში. პოლიკარპე კაკაბაძეს საკაცობრიო პრობლემები ეროვნულამდე დაჰყავდა... მე, როგორც რეჟისორი, ამ პიესით დავიბადე" ("თეატრი და ცხოვრება", 1994, #4). "ყვარყვარე თუთაბერის" მიხედვით გადაღებულია ფილმი "ყვარყვარე" (1978, რეჟ. დ. აბაშიძე). 1958 კ-მ დაწერა საყურადღებო პიესა, კომედია "ლოპიანე" (გამოქვეყნდა მწერლის სიკვდილის შემდეგ, 1996); 1962 – პიესა "ცხოვრების ჯარა", რ-შიც განზოგადებულია თანამედროვეობის ტკივილები. სიცოცხლის ბოლო ათწლეულში კ. ინტენსიურად მუ­შა­ობ­და ისტ. დრამისა და ტრაგედიის ჟანრში. ამ პერიოდში მან გამოაქვეყნა დრამ. პოემები: "მეფე ვახტანგ პირველი გორგასალი" (1966), "მეფე ბაგრატ მეშვიდე"(1967); ტრაგედია "მეფე დიმიტრი თავდადებული" (1971). დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში. თხზ.: პიესები, თბ., 1952; რჩეული თხზულებანი, თბ., 1954; დრამატული თხზულებანი, თბ., 1959; დრამატული პოეზია, ტ. 1–2, თბ., 1971–73. ლიტ.: ბ ე ნ ა ­შ ვ ი ­ლ ი დ., ლიტერატურული ძიებანი, თბ., 1972; გ ე წ ა ძ ე ა., პოლიკარპე კაკაბაძის უცნობი პიესა "ლოპიანე", გაზ. «ლიტე­რატურული საქარ­თვე­ლო», 1996, #5–12; კ ა კ ა ბ ა ძ ე მ., ეროვნული გმირის იდეა პოლიკარპე კაკაბაძის "ვახტანგ გორგასალსა" და "კახაბერის ხმალში", «ლიტე­რატურული ძიებანი», XXIV, თბ., 2003; კ ა კ ა ბ ა ძ ე ნ., ში­ნა­ურ მღვდელს შენდობა არა აქვს, ანუ "პორტოპოლოს ტუსაღები", გაზ. «ქარ­თული ფილმი», 1994, #40; კ ა - ლ ა ნ დ ა ძ ე ა., ბრძენკაცი, ორტომეული, ტ. 2, თბ., 1996; ც ი ც ი ­შ ვ ი ­ლ ი გ., ქარ­თული საბჭოთა დრამატურგია, ნაწ. 1, თბ., 1962; ჭ ი ლ ა ძ ე თ., დიდი კომედიოგრაფი, მის წგ.: ესეები, ნარკვევები, პუბლიცისტიკა, თბ., 2006; ჯ ი ბ ლ ა ძ ე გ., კრიტიკული ეტიუდები, [ტ.] 5, თბ., 1974; Паюровский Б., Тартюф – по грузински Кваркваре, გაზ. «Известия», 1991, 16 янв. მ. კაკაბაძე.

კ-ის პიესები მნიშვ­ნე­ლო­ვა­ნი შენაძენია ქართ. დრამატურგიისათვის. ისინი დღემდე ინარჩუნებენ აქტუალობასა და მიმ­ზი­დვე­ლობას. ამის მიზეზია ეპო­ქის უმთავრეს პრობლემათა მა­ღალმხატვ­რულად გააზრება, თა­ნამედროვეობის საჭირბოროტო საკითხებისათვის ზო­გადსაკაცობრიო ­მნიშვნელობის მინიჭება, მკვეთრად ინდივიდ. გმირ­თა სახე­ების დიდი ოსტატობით გამოძერწვა და სხვ. ამიტომაც კ-მ სიცოცხლეშივე მოიპოვა საზბის დიდი აღიარება. XX ს. 20- იანი წლებიდან მოყოლებული დღემდე მისი პიესები წარმატებით იდგმება ქართ. სცენაზე. 1925 შოთა რუსთაველის სახ. თეატრის სცენაზე დაიდგა კ-ის დრამა "ლისაბონის ტუსაღები" (რეჟ. დ. ანთაძე; იგივე პიესა 1994 სათაურით "პორტოპოლოს ტუსაღები" დაიდგა კ. მარჯანი­შვი­ლის სახ. თეატრში); 1938 კ. მარჯანი­შვილის სახ. თეატრში კი – კომედია "კოლმეურნის ქორწინება" (1937). ისტ. პიესა (კომედია) "კახაბერის ხმალი"("დავით მერვე", 1954), რ-საც ასაზრდოებს ქართ. ფოლკლორის სახეები, პირველად დაიდგა 1957 ქუთაისში (რეჟ. თ. მაღალა­შვი­ლი), 1965 კი – თბილისში (კ. მარჯანი­შვი­ლის სახ. თეატრი, რეჟ. გ. ლორთქიფანიძე). 2014 შოთა რუსთაველის სახ. თეატრში რეჟ. რ. სტურუამ კ-ის რამდენიმე პიესის მიხედვით დადგა სპექტაკლი "ასულნი". დიდი პოპულარობით სარგებლობს კ-ის კომედია "ყვარყვარე თუთაბერი" (1928), რ-იც ქართ. კომედიოგრაფიის საუკეთესო ნიმუშია. პიესის პოპულარობა მისი პერსონაჟის ტიპურმა სახემ განსაზღვრა – ყვარყვარე მედროვეა, რ-იც ყველა ეპოქაში შეიძლება წამოატივტივოს ობიექტურმა ვითარებამ. ყვარყვარე იქცა ზოგად სახელად, ხოლო "ყვარყვარიზმი" – ამ მოვლენის აღმნიშვნელ ტერმინად. თ. ჭილაძის აზრით, "ყველა ადამიანის სულის კუნჭულში ზის პაწაწინა ყვარყვარე და მოთმინებით ელოდება ცხოვრების სცენაზე გამოსვლას". ყვარყვარე მსოფლიო ლიტ-რაში შექმნილი პერსონაჟების გვერდით დგას: "ყოველ ადამიანში მეტ-ნაკლებად ზის დონ კიხოტი, ჰამლეტი, ფალსტაფი, ყვარყვარე..." (ა. გეწაძე). ქართ. ფოლკლორული გმირის – ნაცარქექიას ნიღბით აღჭურვილმა გაიძვერა და თაღლითმა ყვარყვარემ «იცის მთავარი: როგორ მოექცეს ბრბოს, როგორ მოისყიდოს ან მოთანგოს იგი. მას რომ ეს "სიბრძნე" არ გააჩნდეს, ესოდენ საშიშიც არ იქნებოდა ჩვენთვის» (გ. ასათიანი). პიესა პირველად დადგა კ. მარჯანიშვილმა 1929; ახლებური იყო პიესის რ. სტურუასეული დადგმა შოთა რუსთაველის სახ. თეატრში (1974). რ. სტურუას აზრით, "მ გენიოს კაცს არ მიეცა საშუალება, გამოევლინა თავისი თავი. მარტო ქარ­თული პრობლემები არ არის მის პიესებში. პოლიკარპე კაკაბაძეს საკაცობრიო პრობლემები ეროვნულამდე დაჰყავდა... მე, როგორც რეჟისორი, ამ პიესით დავიბადე" ("თეატრი და ცხოვრება", 1994, #4). "ყვარყვარე თუთაბერის" მიხედვით გადაღებულია ფილმი "ყვარყვარე" (1978, რეჟ. დ. აბაშიძე).

1958 კ-მ დაწერა საყურადღებო პიესა, კომედია "ლოპიანე" (გამოქვეყნდა მწერლის სიკვდილის შემდეგ, 1996); 1962 – პიესა "ცხოვრების ჯარა", რ-შიც განზოგადებულია თანამედროვეობის ტკივილები.

სიცოცხლის ბოლო ათწლეულში კ. ინტენსიურად მუ­შა­ობ­და ისტ. დრამისა და ტრაგედიის ჟანრში. ამ პერიოდში მან გამოაქვეყნა დრამ. პოემები: "მეფე ვახტანგ პირველი გორგასალი" (1966), "მეფე ბაგრატ მეშვიდე"(1967); ტრაგედია "მეფე დიმიტრი თავდადებული" (1971).

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

თხზ.: პიესები, თბ., 1952; რჩეული თხზულებანი, თბ., 1954; დრამატული თხზულებანი, თბ., 1959; დრამატული პოეზია, ტ. 1–2, თბ., 1971–73.

ლიტ.: ბ ე ნ ა ­შ ვ ი ­ლ ი დ., ლიტერატურული ძიებანი, თბ., 1972; გ ე წ ა ძ ე ა., პოლიკარპე კაკაბაძის უცნობი პიესა "ლოპიანე", გაზ. «ლიტე­რატურული საქარ­თვე­ლო», 1996, #5–12; კ ა კ ა ბ ა ძ ე მ., ეროვნული გმირის იდეა პოლიკარპე კაკაბაძის "ვახტანგ გორგასალსა" და "კახაბერის ხმალში", «ლიტე­რატურული ძიებანი», XXIV, თბ., 2003; კ ა კ ა ბ ა ძ ე ნ., ში­ნა­ურ მღვდელს შენდობა არა აქვს, ანუ "პორტოპოლოს ტუსაღები", გაზ. «ქარ­თული ფილმი», 1994, #40; კ ა - ლ ა ნ დ ა ძ ე ა., ბრძენკაცი, ორტომეული, ტ. 2, თბ., 1996; ც ი ც ი ­შ ვ ი ­ლ ი გ., ქარ­თული საბჭოთა დრამატურგია, ნაწ. 1, თბ., 1962; ჭ ი ლ ა ძ ე თ., დიდი კომედიოგრაფი, მის წგ.: ესეები, ნარკვევები, პუბლიცისტიკა, თბ., 2006; ჯ ი ბ ლ ა ძ ე გ., კრიტიკული ეტიუდები, [ტ.] 5, თბ., 1974; Паюровский Б., Тартюф – по грузински Кваркваре, გაზ. «Известия», 1991, 16 янв.

მ. კაკაბაძე.

პ. კაკაბაძის სახლ-მუ­ზეუმი

პოლიკარპე კაკაბაძის სახლ-მუზეუმი, მემორიალური მუზეუმი სოფ. პატარა კუხში (ხონის მუნიციპალიტეტი). დაარსდა 1986, ააიპ (არასამთავრობო, არაკომერციული იურიდ. პირი), ექვემდებარება ხონის სამუზეუმო გაერთიანებას.

მუზეუმში და­ცუ­ლია პ. კაკაბაძის მემორიალური ნივთები, ხელნაწერები, გამოცემები, ცხოვრებისა და შემოქმედების ამსახველი ფოტო- და დოკუმენტური მასალა, სულ 450-მდე ექსპონატი.

მუზეუმში ყოველწლიურად ეწყო­ბა გამოფენა დრამატურგის დაბადების დღესთან დაკავშირებით. მოეწყო გამოფენა "კაკაბაძეთა გვარის წარმომადგენლები". მოქმედებს საგანმან. პროგრამები: "პოლიკარპე კაკაბაძის შემოქმედება", "თეატრი და ცხოვრება". მუზეუმი გამოსცემს გზამკვლევს. ყოველწლიურად მუზეუმს სტუმრობს დაახლ. 625 დამთვალიერებელი.

რევაზ აპოლონის ძე კაკაბაძე

რ. ა. კ ა კ ა ბ ა ძ ე. სე­რიიდან "ჩემი სოფელი". 1974.

რევაზ აპოლონის ძე (9. III. 1932, თბილისი, – 19. II. 1994, იქვე), მხა­ტვა­რი. სა­ქართვ. დამს. მხა­ტვა­რი. სწავლობდა თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვრო აკადემიაში (1953–59; პედაგოგი – უ. ჯაფარიძე). 1967–94 იქვე ეწეოდა პედ. მოღვაწეობას. სამხატვრო გამოფენებში მონაწილეობდა 1960-იდან. მისი ნამუშევრებია: "თუჯის ჩამოსხმა" (1961), "დასვენების დღე" (1962), "პარტიზანები" (1964), "წითელარმიელები მო­ვიდნენ" (1972), "ძველი ეზო მარტყოფში" (1974), სერია "ჩემი სოფელი" (1974), "შემოდგომა" (1975), "დილა სოფელში" (1976) და სხვ. გამოფენები: იუგოსლავიაში, ბულგარეთში, საფრანგეთში (1980–84) და სხვ. კ-ის ნამუშევრები და­ცუ­ლია დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნულ გალერეაში, თსუ-ში, ფრუნზეს (ახლანდ. ბიშკეკის) სახვ. ხელოვნ. მუზეუმში.

რევაზ სერგოს ძე კაკაბაძე

რევაზ სერგოს ძე (28. IX. 1928, თბილისი, – 2. XII. 1996, იქვე), მომღერალი (ბარიტონი), სა­ქართვ. სახ. არტისტი (1985). 1953 დაამთავრა თბილ. უცხო ენათა პედ. ინ-ტი (გერმანული ენის სპეციალობით), 1959 – თბილ. სა­ხელმწ. კონსერვატორია (პროფ. გ. მარგიევის კლასი). 1961-იდან გარდაცვალებამდე თბილ. ოპერისა და ბალეტის სახელმწ. აკად. თეატრის სოლისტი იყო. შესრულებული აქვს 40- მდე მთ. პარტია, რ-თაგან განსაკუთრებით გამოირჩევა მურმანი (ზ. ფალია­შვი­ლის "აბესალომ და ეთერი"), ჩალხია (ო. თაქთაქი­შვი­ლის "მინდია"), რიგოლეტო, დი ლუნა, ამონასრო, იაგო (ჯ. ვერდის "რიგოლეტო", "ტრუბადური", "აიდა", "ოტელო"), ტომსკი (პ. ჩაიკოვსკის "პიკის ქალი"), ტონიო (რ. ლეონკავალოს "ჯამბაზები") და სხვ. 1959–61 ეწეოდა საკონცერტო მოღვაწეობას თბილ. სა­ხელმწ. ფილარმონიაში. კ-ს ჰქონდა ლამაზი ტემბრის, შესა­ნიშნავი ჟღერადობის ხმა, სცენური გარდასახვის უნარი. გასტროლებს მართავდა (თეატრთან ერთად თუ ინდივიდუალურად) უცხოეთის ქვეყნებში (გერმანია, პოლონეთი) და სხვ.

სარგის ნესტორის ძე კაკაბაძე

ს. კაკაბაძე.

სარგის ნესტორის ძე [7 (19). X. 1886, სოფ. კუხი, ახლანდ. ხონის მუნიციპალიტეტი, – 2. IV. 1967, თბილისი], ისტორიკოსი და ფილოლოგი, პროფესორი (1949). სწავლობდა ვენის უნ-ტში, დაამთავრა პეტერბ. უნ-ტის აღმოსავლური ენების ფაკ-ტი. 1911–19 კითხულობდა ლექციებს თბილ. ქალთა უმაღლეს კურსებზე, ხოლო შემდეგ, 1952-მდე – სა­ქართვ. სხვადა­სხვა უმაღლეს სასწავლებელ­ში. 1918–32 იყო სსრკ მეცნ. აკად. კავკ. ისტ.-არქეოლ. ინ-ტის თანამშრომელი, 1921–26 – სა­ქართვ. ისტ. არქივის გამგე, 1945–61 – იმავე არქივის ძვ. აქტების განყ-ბის გამგე. 1924–34 ხელმ­ძღვა­ნე­ლობდა სიძველეთა დაცვის კომიტეტს.

გამოქვეყნებული აქვს ნაშრომები სა­ქართვ. სოც.-ეკონ. და პოლიტ. ისტორიის, დამხმარე ისტ. დისციპლინების, ფილოლოგიისა და ტექსტოლოგიის საკითხებზე. შე­ისწავლა და გამოაქვეყნა მრავალი ისტ. დოკუმენტი. მისი რედაქტორობით გამოქვეყნდა "ვეფხის ტყაოსანი" ვრცელი გამოკვლევით (1913, 1927), ჩახრუხაძის "თამარიანი" (1937), შავთელის "აბდულმესიანი" (1913, 1937), "ამირანდარეჯანიანი" (1939). მუ­შა­ობ­და ეთნოგენეზის, ისტ. გეოგრაფიისა და დემოგრაფიის, ადმ. დაყოფისა და მმართველობის საკითხებზე. იყო "საისტორიო მოამბის" (1924– 25, 4 წიგნი), "საისტორიო კრებულის" (1928–29, 4 წიგნი) რედაქტორი.

თხზ.: სა­ქარ­თვე­ლოს მოკლე ისტორია. ახა­ლი საუკუნეების ეპოქა, ტფ., 1920; სა­ქარ­თვე­ლოს ისტორია. ახა­ლი საუკუნეების ეპოქა (1500–1810 წწ.), ტფ., 1922; საისტორიო ძიებანი, ტფ., 1924; სასისხლო სიგელების შე­სა­ხებ, ტფ., 1924; ქარ­თული სახელმწიფოებრიობის გე­ნე­ზი­სის საკითხები, წგ. 1, ტფ., 1924; საფასის ისტორიისათვის სა­ქარ­თვე­ლოში, ტფ., 1925; ძიებანი ქარ­თველ­თა IV–VII საუკუნეების ისტორიის შე­სახებ, ტფ., 1928: ვახტანგ გორგასალი, თბ., 1959; რუსთაველი და მისი "ვეფხისტყაოსანი", თბ., 1966; კრწანისის ომი, თბ., 1991; ვახტანგ გორგასლის ხანა, თბ., 1994; ქართველი ხალხის ისტორია (1737–1921), თბ., 2003; О древнегрузинских летописцах Х1 столетия, Тфл., 1912; Черты феодального строя и крестьянские повинности в Грузии в конце средних веков, Тфл., 1912; Из социальноэкономических вопросов средневековой Грузии, Тфл., 1927; Краткий обзор истории Грузии, Сух., 1941.

ლიტ,: ბ ა დ რ ი ძ ე შ., სარგის კაკაბაძე, თბ., 1986; ლ ო მ ა ­შ ვ ი ­ლ ი ჯ., სარგის კაკაბაძის ღვაწლი ქარ­თულ ისტორიოგრაფიაში, თბ., 2005; ტუხა­შ ვ ი ­ლ ი ლ., ისტორიკოსი სარგის კაკაბაძე, «მაცნე». ისტ., არქეოლ., ეთნოგრ. და ხელოვნ. ისტორიის სერია, 1977,

1. 4.

ს. კაკაბაძე.

სილოვან იოაკიმეს ძე კაკაბაძე

ს. კაკაბაძე.

სილოვან იოაკიმეს ძე [31. VII (12. VIII). 1895, ხონი, – 10. VI. 1993, თბილისი], მოქანდაკე. სა­ქართვ. სახალხო მხა­ტვარი (1965). სა­ქართვ. ხელოვნების დამს. მოღვაწე (1941), სტალინური პრემიის ლაურეატი (1941). სწავლობდა მ. თოიძის სახალხო სამხატვრო სტუდიაში (1922–24). 1930 დაამთავრა თბილ. სა­ხელმწ. სამხატვრო აკადემია ი. ნიკოლაძის ხელმძღვანელობით. 1932- იდან იქვე ეწეოდა პედ. მოღვაწეობას (1941-იდან – პროფესორი, 1936–42 – რექტორი, 1950–63 – ქან­და­კე­ბის კა­თე­დრის გამგე). მუშა­ობ­და მონუმ. და დაზგური ქანდა­კე­ბის დარგში. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი სკულპტურული პორტრეტები. ნამუშევრები: პორტრეტები – "მეტყევე" (1935); "რაფიელ აღლაძე" (1944); "სიმონ ჯანაშია" (1946); "გალაკტიონ ტაბიძე" (1947); "სულხან-საბა ორბელიანი" (1947); "კოტე მარჯა­ნი­შვილის პორტრეტი" (1951); ნესტორ კალანდარი­შვი­ლი" (1961, 1967); "დავით ­გამრეკელი" (1963); "თინათინი" (1966); "სიმონ კლდია­შვილი" (1969); "ციცინოს პორტრეტი" (1970); "ელეფ­თერ ანდრონიკაშვილი" (1972); "ახალგაზრდა ქართველი დედა" (1978); "ივანე ბერიტა­შვი­ლი" (1979, თსუ-ის ეზოსავანე) და სხვ. ძეგლები: ი. სტალინის (1939, ბრინჯაო, თბილისი, ­მტკვრის მარჯვენა სანაპირო, ­აიღეს 1961); ა. წულუკიძის (1946, ქვა, ხონი), კ. ლესელიძის (1977, ბრინჯაო, ლესელიძე). მისი ნამუშევრები და­ცუ­ლია შ. ამირანა­შვი­ლის სახ. ხელოვნების მუზეუმში, მოსკოვის აღმოსავლეთის ხალხთა ხელოვნების მუზეუმში, ტრეტიაკოვის სა­ხელმწ. გალერეაში (მოსკოვი), დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნულ გალერეაში. მიღებული აქვს სახელმწიფო ჯილდოები.